Ung thư tuyến tiền liệt

Thứ tư - 28/10/2020 23:22

Ung thư tuyến tiền liệt là bệnh ung thư phổ biến nhất hay gặp ở nam giới trên 50 tuổi, đây là một bệnh khá nguy hiểm và đang có xu hướng ngày càng gia tăng trong những năm gần đây. Nếu bạn bị ung thư tuyến tiền liệt hoặc bạn có quen biết một người mắc phải căn bệnh này, biết được những gì sắp xảy ra sẽ giúp bạn có thể đương đầu với nó. Tại đây, bạn có thể tìm hiểu tất cả về ung thư tuyến tiền liệt, bao gồm các yếu tố nguy cơ, triệu chứng, cách phát hiện và cách điều trị.

Ung thư tuyến tiền liệt là gì?

Đây là căn bệnh chỉ gặp ở nam giới, tuyến tiền liệt nằm dưới bọng đái, phía trước ruột già. Nó bao quanh niệu đạo, tức ống dẫn nước tiểu nằm bên trong dương vật qua đó nước tiểu và tinh dịch được thoát ra ngoài.

2. Ung thư tuyến tiền liệt có nguy hiểm không ?
Bệnh ung thư tuyến tiền liệt là một dạng ung thư khá nguy hiểm. Tuy là một bệnh có sự phát triển chậm, đa số người mắc ung thư tuyến tiền liệt ở giai đoạn sớm nếu được phát hiện kịp thời thì khả năng chữa khỏi bệnh rất cao. Xong nếu bệnh ở mức nặng sẽ lan ra rất nhanh chóng và có thể gây tử vong. Ung thư tuyến tiền liệt có thể di căn sang các vùng khác đặc biệt là vào xương và các hạch bạch huyết, gây đau đớn và đi tiểu gặp khó khăn, khiến nam giới gặp vấn đề trong quan hệ tình dục, rối loạn chức năng cương dương.
3. Các yếu tố nguy cơ của ung thư tuyến tiền liệt (UTTTL) là gì ?
Hiện nay vẫn chưa xác định được chính xác nguyên nhân gây bệnh, nhưng có một số yếu tố liên quan đến hệ gen, độc tố và bức xạ… làm các tế bào ung thư hình thành và khởi phát cụ thể là:

3.1 . Tuổi
Mối quan hệ giữa tuổi và nguy cơ mắc bệnh UTTTL rất lớn, tuổi thọ càng cao thì nguy cơ mắc bệnh càng tăng. 10% UTTTL xuất hiện dưới 54 tuổi, lứa tuổi 55 ÷ 74 tỷ lệ mắc bệnh là 64%. Một số tác giả cho rằng tính đặc hiệu của PSA tăng ở những người cao tuổi, do vậy làm tăng độ chính xác trong chẩn đoán bệnh.
3.2. Béo phì
Nghiên cứu của Trung tâm y tế Đại học Duke phát hiện nam giới bị béo phì, thừa cân có nguy cơ bị ung thư tiền liệt tuyến cao hơn bình thường. Bởi chúng làm tăng lượng insulin và các yếu tố tăng trưởng, các tế bào phân chia nhiều hơn thúc đẩy tế bào ung thư hình thành.
3.3. Chế độ ăn uống
Theo các bác sĩ chuyên khoa của Bệnh viện K, có khoảng 50% số ca mắc ung thư liên quan tới chế độ ăn uống hằng ngày. Khi người bệnh ăn nhiều loại thịt đỏ, sữa hay những thực phẩm giàu chất béo có hại tích tụ trong cơ thể lâu dần phát triển thành các tế bào ung thư.
3.4. Thể tích tuyến tiền liệt:
Vai trò của thể tích tuyến tiền liệt (TTL) trong dự báo UTTTL là một vấn đề mới, còn gây nhiều tranh cãi. Briganti nghiên cứu trên 3.412 trường hợp UTTTL cho thấy thể tích TTL càng nhỏ thì độ biệt hoá càng thấp, khả năng di căn càng lớn.
3.5. PSAv ( vận tốc kháng nguyên tuyến tiền liệt )
Mặc dù PSAv có hạn chế nhất định trong dự báo UTTTL nhưng lại có giá trị trong dự báo nguy cơ tử vong. Nếu PSAv > 0,35ng/ml/năm trong 10 ÷ 15 năm trước khi được chẩn đoán UTTL sẽ có tỷ lệ tử vong cao hơn hẳn so với các trường hợp có PSAv < 0,35ng/ml/năm.
3.6. Tiền sử bệnh trong gia đình
Các trường hợp có bố hoặc anh em trai mắc UTTTL có nguy cơ mắc bệnh gấp 2, 3 lần; nếu bố hoặc anh em trai mắc bệnh trước 60 tuổi, nguy cơ tương đối là 2,16 lần, sau tuổi 70 là 1,95 lần.
3.7. Tân sản trong lớp biểu mô TTL (PIN)
PIN liên quan đến nguy cơ mắc UTTTL, 25,8% ÷ 51% PIN biệt hoá cao phát triển thành UTTTL
4. Khi nào nên tầm soát ung thư tuyến tiền liệt ?
Thực hiện tầm soát ung thư tuyến tiền liệt càng sớm thì việc phát hiện và điều trị càng cho kết quả cao. Vì vậy, nếu nam giới đã ngoài 50 tuổi nằm trong những trường hợp sau thì cần tầm soát ung thư tiền liệt tuyến càng sớm càng tốt:
– Người có tiền sử người thân trong gia đình bị ung thư tiền liệt tuyến.
– Mắc bệnh liên quan đến hệ niệu đạo.
– Thường gặp phải các hiện tượng như: đi tiểu khó khăn, bị đau khi đi tiểu, đi tiểu ra máu và hay đi tiểu đêm
– Gặp dấu hiệu bất thường như khó duy trì cương cứng hoặc xuất hiện máu trong tinh dịch.
– Bị táo bón mãn tính và các vấn đề đường ruột khác.

5. Các xét nghiệm tầm soát ung thư tuyến tiền liệt là gì ?
- Siêu âm
- Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác như : CT scan, MRI, PET-CT scan
- PSA: hiện nay PSA vẫn được coi là hiệu quả nhất trong chẩn đoán, xác định giai đoạn bệnh và theo dõi sự phát triển của ung thư tuyến tiền liệt.
6. Các dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng của ung thư tuyến tiền liệt (UTTTL) là gì ?
Ung thư tuyến tiền liệt tồn tại dưới 2 thể:
- 6.1 Ung thư ở thể ẩn : Ung thư thể ẩn không có biểu hiện các triệu chứng lâm sàng, thường được phát hiện khi làm sinh thiết hạch hay sinh thiết xương trên bệnh nhân không có biểu hiện lâm sàng, 30-40% UT ở thể ẩn chỉ có thể phát hiện ra khi làm giải phẫu bệnh tử thi do các nguyên nhân khác nhau.
- 6.2 Ung thư thể có biểu hiện lâm sàng:
Ở thể biểu hiện lâm sàng có 2 lý do làm cho người bệnh phải đi khám bệnh:
* Rối loạn tiểu tiện.
* Các dấu hiệu về u lan toả hoặc đã có di căn.
Các dấu hiệu về rối loạn tiết niệu:
+ Đái khó, tia đái nhỏ.
+ Đái nhiều lần, mức độ khác nhau, tuỳ theo sự kích thích, cảm giác đái không hết do có nước tiểu dư trong bàng quang.
+ Đái vội.
+ Đái tràn, đái không tự chủ.
+ Bí đái cấp
+ Tiểu đêm: Dấu hiệu này thường không được để ý, nhưng đây cũng là một dấu hiệu cảnh báo. Nếu bạn đi tiểu đêm nhiều hơn hai lần thì bạn nên đi khám bác sĩ chuyên khoa tiết niệu.
Các dấu hiệu bệnh lan tỏa - tiến triển
Đây là các dấu hiệu chính của ung thư, thể hiện sự tiến triển không ngừng của bệnh, khác biệt hẳn so với u lành tính tuyến tiền liệt, mức độ lan toả phụ thuộc mạnh mẽ vào giai đoạn bệnh, liên quan chặt chẽ đến độ biệt hoá u. Ở giai đoạn muộn, khối ung thư thường nhiều ổ, lan toả xâm lấn bao xơ và di căn, gây ra những rối loạn toàn thân trầm trọng, thể trạng bệnh nhân suy sụp, kết thúc cuối cùng là tử vong.
Các dấu hiệu lan toả thường gặp là:
- Rối loạn cương dương
- Xuất tinh ra máu
- Thiếu máu, máu đông vón thành cục nằm rải rác ở nội mạc…
- Táo bón mãn tính và các vấn đề đường ruột khác
- Ung thư tiền liệt tuyến di căn xương, gây đau xương, gãy xương…
- Yếu liệt chi dưới vì khối u chuyển xuống đốt cột sống chèn ép tủy sống gây ra các hội chứng về thần kinh. - Các dấu hiệu toàn thân khác:
Bênh nhân có thể đến viện trong tình trạng suy thận, với các biểu hiện gầy sút, phù nề, xanh nhợt, thiếu máu. Các di căn khác ở phổi, gan ít khi là dấu hiệu đầu tiên, di căn não, mắt cũng hiếm gặp. Khi các dấu hiệu trên xuất hiện làm người bệnh mất phương hướng, vì vậy thường đi khám tại các chuyên khoa khác.

Đau lưng có thể là một dấu hiệu phổ biến của UTTTL giai đoạn tiến xa

7. Làm thế nào để chẩn đoán bệnh ung thư tuyến tiền liệt ?
7.1. Thăm khám trực tràng bằng ngón tay:
Thăm khám trực tràng bằng ngón tay là biện pháp được sử dụng để phát hiện bệnh.
Phương pháp này giúp bác sĩ nhận biết được khối u nằm một bên hay hai bên của tuyến tiền liệt hoặc có khả năng bướu đã lan ra ngoài tuyến tiền liệt đến các mô lân cận.
Thăm trực tràng là một phương pháp khám đơn giản, nhanh chóng, chi phí thấp, tuy vậy có nhiều nguyên nhân làm cho độ nhậy chẩn đoán không cao.
7.2. Định lượng PSA trong máu
PSA là kháng nguyên đặc hiệu của tuyến tiền liệt, tuy nhiên PSA còn tồn tại trong một số các tổ chức tuyến khác, nên vẫn không được gọi là đặc hiệu lý tưởng cho TTL, hiện nay PSA vẫn được coi là hiệu quả nhất trong chẩn đoán, xác định giai đoạn bệnh và theo dõi sự phát triển của UTTTL, đặc biệt những nghiên cứu mới được công bố cho thấy PSA có thể xác định được các trường hợp có nguy cơ phát triển thành UTTTL trong tương lai.
Ưu điểm của PSA là mang tính khách quan, kết quả không phụ thuộc người khám, tránh tâm lý ngượng ngùng, sợ đau của bệnh nhân. Trong nhiều nghiên cứu, các tác giả còn khẳng định sử dụng PSA làm tăng cơ hội phát hiện bệnh sớm, có khả năng điều trị khỏi. PSA là công cụ tốt để dự đoán nguy cơ, theo dõi và đánh giá kết quả sau điều trị.
Vai trò mới của PSA ngày nay như một yếu tố xác định nguy cơ UTTTL trong tương lai. PSA có thể dự báo UT trước 25 - 30 năm.
Nếu một người đàn ông có xét nghiệm PSA trong khoảng 4-10 ng/mL thì có khoảng 25% khả năng mắc ung thư tuyến tiền liệt, nếu chỉ số PSA > 10 ng/mL thì khả năng mắc bệnh > 50%

7.3. Siêu âm
Siêu âm là biện pháp chẩn đoán có giá trị đối với ung thư tuyến tiền liệt, siêu âm hỗ trợ quan trọng cho thăm khám lâm sàng, do đó cần có những người chuyên sâu về siêu âm tiết niệu làm chẩn đoán. Ở các nước phát triển, khi đi sâu nghiên cứu sàng lọc và chẩn đoán, đã cho thấy siêu âm qua trực tràng có khả năng phát hiện được các khối ung thư tuyến tiền liệt có thể tích 2 - 4mm.
7.4. Sinh thiết tuyến tiền liệt
Sinh thiết TTL đóng vai trò quyết định trong chẩn đoán sớm, điều trị, tiên lượng UTTTL. Sinh thiết dưới hướng dẫn của siêu âm qua trực tràng có độ chính xác cao. Số mẫu sinh thiết dương tính tỷ lệ mức độ phát triển u.
7.5. Chụp cắt lớp vi tính (CT scanner)
Ngày nay, với sự phát triển không ngừng của chẩn đoán hình ảnh, CT xoắn ốc ra đời, từ năm 1990 với 1 đầu chụp, quay 3600, chụp nhanh, hình ảnh 3 chiều rõ nét, đến nay đã cải tiến thêm 64 ¸ 320 đầu chụp, nâng số hình ảnh chụp trong 1 giây lên đáng kể, trở thành 1 biện pháp chẩn đoán hình ảnh lý tưởng trong xác định xâm lấn u, di căn hạch, phân bố mạch máu giúp cho định hướng đường hướng xử trí.
7.6. Chụp cộng hưởng từ (MRI):
Rất có giá trị chẩn đoán mức độ xâm lấn của khối u vào tổ chức xung quanh và hạch vùng. Giá trị chẩn đoán của MRI đối với ung thư tuyến tiền liệt: độ nhạy 53%, độ đặc hiệu 94%, chính xác 70%, đồng thời giúp cho việc sinh thiết tiền liệt tuyến được chính xác hơn.

7.7. Xạ hình xương
Xạ hình xương có độ nhạy cao trong chẩn đoán di căn xương. Xạ hình xương cần được phối hợp với khám xương để chẩn đoán phân biệt với các triệu chứng đau xương khác như viêm xương khớp, thoát vị đĩa đệm... Xạ hình xương dương tính không đặc hiệu riêng cho UTTTL, kết quả xạ hình xương âm tính rất có giá trị trong đánh giá trước và sau điều trị.
7.8. PET Scan (Positron Emission Tomography)
PET Scan là phương pháp xác định giai đoạn bệnh hiện đại dựa trên các hình ảnh cắt lớp được chụp sau khi tiêm các hoạt chất phóng xạ như 18 - Fluoro - Deoxy Glucose (FDG). Các chất phóng xạ này sẽ tích tụ lại những nơi tăng chuyển hoá glycolyse do tập trung tế bào ung thư. Ưu điểm của phương pháp này là có khả năng phát hiện di căn sớm.
7.9. Điểm Gleason
Phân độ mô học theo hệ thống thang điểm Gleason hiện nay được sử dụng rộng rãi trong chẩn đoán UTTTL nhằm phục vụ cho theo dõi, điều trị và tiên lượng. Điểm Gleason được chia thành các mức độ :
- Gleason ≤6 : tế bào biệt hóa tốt
- Gleason 7: tế bào biệt hóa trung bình
- Gleason từ 8-10 : tế bào kém hoặc không biệt hóa
8. Phân chia giai đoạn bệnh để có điều trị phù hợp
Cũng như các loại ung thư khác, ung thư tuyến tiền liệt được phân chia làm 4 giai đoạn, ứng với mỗi giai đoạn của bệnh sẽ có phương pháp điều trị khác nhau và bạn cần biết mình đang ở giai đoạn nào để được bác sĩ tư vấn điều trị hiệu quả nhất.

Giai đoạn 1
Khối u có kích thước rất nhỏ trong tuyến tiền liệt mà bác sĩ không thể xác định bằng mắt thường. Các tế bào ung thư chưa lan sang các mô lân cận cũng như các cơ quan khác của cơ thể.
Giai đoạn 2
Lúc này khối u chưa phát triển lớn, cũng có thể nhìn thấy trên hình ảnh. Khối u lớn hơn giai đoạn I và có thể khám thấy qua thăm trực tràng. U chưa lan ra ngoài tuyến tiền liệt, thường phát hiện qua sinh thiết khi bạn tăng PSA. Các tế bào thường đã bất thường hơn và có thể có xu hướng phát triển nhanh hơn.
Giai đoạn 3
Lúc này ung thư đã xâm lấn các mô xung quanh, lan rộng ra ngoài các lớp ngoài của tuyến tiền liệt vào các mô lân cận, có thể lây lan sang các túi tinh.

Giai đoạn 4
Ung thư đã di căn đến hạch bạch huyết hoặc các bộ phận khác như bàng quang, trực tràng, hoặc cơ quan xa như xương, gan, phổi.
Nhờ sự phát triển của y học, chẩn đoán ung thư tiền liệt tuyến được thực hiện bằng nhiều phương pháp khác nhau và đạt hiệu quả cao; trong đó nổi lên là phương pháp xét nghiệm PSA trong máu giúp phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm. Bằng phương pháp này, người mắc bệnh có thể được phát hiện kịp thời, thậm chí bệnh có thể chữa khỏi hoàn toàn. Một nghiên cứu về ung thư tiền liệt tuyến với đối tượng là người Mỹ da trắng, cho biết tiên lượng bệnh phụ thuộc giai đoạn phát hiện bệnh, tỷ lệ sống trên 5 năm khi phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm là gần 100%, trong khi đó tỷ lệ khi phát hiện ở thời điểm tế bào ung thư đã di căn là 34%.
10. Các phương pháp điều trị ung thư tuyến tiền liệt ?
Tùy thuộc vào từng trường hợp, các lựa chọn điều trị cho nam giới bị ung thư tuyến tiền liệt có thể bao gồm:

Theo dõi tình hình bệnh
Phẫu thuật ung thư tuyến tiền liệt
Xạ trị ung thư tuyến tiền liệt
Phương pháp cắt lạnh cho ung thư tuyến tiền liệt
Liệu pháp nội tiết cho bệnh ung thư tuyến tiền liệt
Hóa trị ung thư tuyến tiền liệt
Liệu pháp miễn dịch cho ung thư tuyến tiền liệt
Liệu pháp nhắm trúng đích cho ung thư tuyến tiền liệt

Các phương pháp điều trị đang được thực hiện tại BVĐK Tỉnh Cà Mau
- Theo dõi tình hình bệnh: Trong trường hợp bệnh nhân dưới 60 tuổi, bị ung thư tuyến tiền liệt ở giai đoạn T1a, chỉ cần theo dõi chặt chẽ và không cần tiến hành điều trị gì thêm. Phương pháp theo dõi đơn thuần thường áp dụng với trường hợp mô bệnh học thấp, khối u khu trú tại tuyến tiền liệt và chưa di căn ra ngoài.
- Cắt đốt nội soi tuyến tiền liệt qua niệu đạo.
Được chỉ định cho các bệnh nhân ung thư tuyến tiền liệt không còn chỉ định phẫu thuật cắt tuyến tiền liệt triệt căn, có các rối loạn tiểu tiện nặng đặc biệt là đái khó và bí đái.Kỹ thuật cắt nội soi tương tự như kỹ thuật cắt nội soi u phì đại lành tính tuyến tiền liệt. Kỹ thuật cần được kết hợp cới các phương pháp điều trị ung thư khác: cắt 2 tinh hoàn, nội tiết trị liệu, xạ trị hay hóa trị

- Điều trị nội tiết: Mục đích của việc điều trị nội tiết là giảm thiểu nội tiết tố nam, qua đó kìm hãm sự phát triển của bệnh. Điều trị nội tiết tố có 2 phương pháp cơ bản là triệt tiêu nội tiết tố nam bằng phẫu thuật cắt tinh hoàn và bằng thuốc nội tiết (trong trường hợp bệnh nhân chống chỉ định phẫu thuật hay từ chối phẫu thuật).

Các loại thuốc chống lại sự hoạt động của androgen đồng thời làm tăng sinh của tuyến tiền liệt như: Flutamide (Eulexin), Bicalutamide (Casodex), Nilutamide (Nilandron) dưới dạng thuốc viên.
Liệu pháp nội tiết đồng vận LHRH : Zoladex 3,6 mg ( Goserelin ) thuốc sử dụng lâu dài dẫn đến ức chế sự tiết LH tuyến yên do đó làm giảm nồng độ testosterone trong huyết thanh ở nam giới.
Thuốc được tiêm dưới da thành bụng trước mỗi 28 ngày, ở nam giới vào khoảng 21 ngày sau lần tiêm đầu tiên, nồng độ testosterone hạ thấp đến mức tương đương với người phẫu thuật cắt bỏ tinh hoàn và tiếp tục bị ức chế khi điều trị tiếp tục mỗi 28 ngày. Sự ức chế này dẫn đến thoái triển u tiền liệt tuyến và cải thiện triệu chứng ở phần lớn bệnh nhân.
- Hóa trị : đối với bệnh nhân có triệu chứng, có di căn nhưng tổng trạng còn tốt và chưa được hóa trị thì Docetaxel là thuốc ưu tiên được chọn
11. Lời khuyên phòng ngừa bệnh
Để giúp quá trình điều trị bệnh ung thư tuyến tiền liệt đạt hiệu quả đồng thời ngăn chặn bệnh tái phát, dưới đây là những biện pháp phòng ngừa bệnh cho bạn tham khảo và thực hiện:

Xây dựng chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh, khoa học: Ăn nhiều chất xơ, rau xanh, ít ăn thịt đỏ, đồ uống kích thích nên tránh…
Kiểm tra sức khỏe theo định kỳ để giúp phát hiện bệnh sớm, giúp quá trình điều trị hiệu quả, bớt tốn kém, nhanh khỏi và không ảnh hưởng tới sức khỏe.
Thể dục thể thao hằng ngày và tránh tập quá sức
Nên sử dụng nguồn thực phẩm sạch, không có chứa chất bảo vệ thực vật và bảo quản. Uống nước mỗi ngày để giúp cơ thể thải độc tố tốt hơn.
Khi phát hiện mắc ung thư tuyến tiền liệt, người bệnh cần giữ tinh thần lạc quan, vui vẻ, tránh căng thẳng kéo dài, sắp xếp công việc gia đình và cơ quan hài hòa để có thời gian nghỉ ngơi, thư giãn.
Giữ cân nặng ở mức hợp lý, tránh thừa cân, béo phì để phòng tránh các nguy cơ gây ung thư.
Không bỏ bất cứ bữa ăn nào trong ngày, phải đảm bảo bữa sáng đủ chất nhất.
Tránh giảm cân bằng cách nhịn ăn hay thay đổi chế độ ăn đột ngột

Ung thư tuyến tiền liệt là một căn bệnh ung thư phổ biến và dễ biến chứng nguy hiểm, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Để phòng tránh bệnh hiệu quả, mỗi người cần ghi nhớ những lưu ý trên và tập cho mình những thói quen ăn uống, sinh hoạt lành mạnh mỗi ngày.

File đính kèm

Tập tin : ung-thu-tuyen-tien-liet.docx

Nguồn tin: Bs Lưu Lập Sự