Câu 1: Chiến tranh hóa học là gì?
Chiến tranh hóa học là sự sử dụng dộc tính của các chất hóa học có chọn lọc vào mục
dích chiến tranh nhằm:
- Tiêu diệt hoặc làm mất sức chiến dấu của dối phuong;
- Phá hoại co sở dảm bảo và phát triển nguồn cung cấp luong thực, thực phẩm của
dối phuong;
- Gây nhiễm dộc cho môi truờng sống của dối phuong.
Câu 2: Mỹ dã tiến hành chiến tranh hóa học ở Việt Nam nhu thế nào?
Trong cuộc chiến tranh xâm luợc Việt Nam, Mỹ dã tiến hành cuộc chiến tranh hóa
học kéo dài từ nam 1961 dến 1971, quân dội Mỹ dã sử dụng:
- Chất dộc CS duới các dạng vu khí khác nhau (lựu dạn, pháo, khói, thùng CS tự nổ
khi chạm dất) nhằm làm mất sức chiến dấu lực luợng vu trang của ta.
- Các phuong tiện khác nhau (máy bay, xe phun, bình phun) phun rải các chất diệt
cỏ, dặc biệt là chất da cam chứa dioxin, một loại chất siêu dộc dối với sức khỏe con nguời,
lên 3,06 triệu hécta lãnh thổ Nam Việt Nam (chiếm 15% tổng diện tích toàn miền) với mật
dộ phun rải ~ 37 kg/ha gấp 17 lần liều sử dụng trong nông nghiệp (theo huớng dẫn của Bộ
Tu lệnh Lục quân Mỹ nam 1969 là 2,2 kg/ha). Với mật dộ này, các chất diệt cỏ trở thành
những chất phát quang, phá hoại mùa màng có tính hủy diệt.
Câu 3: Chiến dịch Ranch Hand là gì?
Chuong trình sử dụng các chất diệt cỏ của quân dội Mỹ ở miền Nam Việt Nam bắt
dầu từ tháng 8 nam 1961 và kết thúc vào tháng 10 nam 1971 duới mật danh chung là
“OPERATION TRAIL DUST” (chiến dịch bụi duờng mòn).
Trong chuong trình này có các chiến dịch và kế hoạch duới các mật danh khác nhau.
Trong dó trụ cột là chiến dịch phun rải các chất diệt cỏ từ trên không bằng máy bay vận tải
C-123 duợc dặt duới mật danh là OPERATION RANCH HAND (chiến dịch Ranch Hand).
Câu 4: Mục dích của chiến dịch Ranch Hand là gì?
Thực hiện chuong trình phun rải các chất diệt cỏ mà trụ cột là chiến dịch Ranch
Hand, quân dội Mỹ nhằm 3 mụcdích nhu sau:
+ Phát quang dể tấn công
Với mục dích này, việc khai quang (công tác 20T) duợc tiến hành tập trung vào các
vùng can cứ dịa của Cách mạng (nhu chiến khu c, chiến khu Ð ở miền Ðông Nam bộ, chiến
khu Duong Minh Châu ở Bắc và Ðông Bắc Tây Ninh, dặc khu rừng Sác, Cần Giờ thành
phố Hồ Chí Minh...), duờng mòn Hồ Chí Minh, các khu vực biên giới với việc phát hiện từ
trên không và tổ chức tấn công từ trên không bằng máy bay ném bom, dặc biệt là ném bom
rải thảm bằng B-52, hay tấn công trên bộ dể tiêu diệt lực luợng, phá hủy phuong tiện chiến
tranh, co sở hậu cần, các tuyến duờng vận chuyền và thông tin liên lạc của ta. Ðể tạo thành
những vùng trắng, sau khi dùng các chất diệt cỏ dể khai quang, quân dội Mỹ thả tiếp bom
napal dể dốt trụi những khu rừng mà họ thấy cần thiết. Ðây là phuong thức tác chiến rất dã
man, hủy hoại môi truờng sống, làm cho nhiều khu rừng nhiệt dới rậm rạp của Việt Nam bị
tàn phá nặng nề. Phải mất nhiều thập niên, thậm chí hàng thế kỷ mới phục hồi lại duợc.
Không những thế, nhiệt dộ cao của bom napal còn tạo nên các dioxin thứ cấp với số luợng
dáng kể ở những noi dã phun rải các chất diệt cỏ chứa 2,4-D và 2,4,5-T.
 
+ Phát quang dể phòng vệ
Ðể thực hiện mục tiêu này, việc khai quang (công tác 20P) duợc thực hiện ở những
vành dai rậm rạp xung quanh các khu vực dóng quân, khu vực trọng yếu, co sở hậu cần
quan trọng, trục lộ chuyển quân, bãi dổ quân của Mỹ - Ngụy nhằm phát hiện, ngan chặn và
chống phá sự xâm nhập, tấn công của quân ta.
+ Phá hoại mùa màng
Phá hoại mùa màng (công tác 2R) tập trung ở những noi, những khu vực mà lực
luợng cách mạng kiểm soát, tổ chức sản xuất cung cấp luong thực, thực phẩm nhằm phá
hoại nền kinh tế tự cung, tự cấp tại chỗ của Cách mạng miền Nam Việt Nam.
Câu 5: Có bao nhiêu loại chất dộc hóa học quân dội Mỹ dã sử dụng ở Nam Việt
Nam? Số luợng nhu thế nào?
Trong thời gian từ tháng 8 nam 1961 dến tháng 10 nam 1971, quân dội Mỹ dã thử
nghiệm và sử dụng vài chục loại chất dộc hóa học khác nhau với khối luợng trên 100.000
tấn, nhung chủ yếu là các chất: CS, da cam (Agent Orange-AO), chất trắng (Agent White),
chất xanh (Agent Blue) và một luợng dáng kể các chất: tím (Agent Purple), hồng (Agent
Pink) và xanh mạ (Agent Green). Các chất da cam, tím, hồng và xanh mạ là những chất
chứa tạp chất dioxin.
Số luợng các chất chủ yếu duợc dánh giá nhu sau:
- Chất CS: 9.000 tấn
- Các chất diệt cỏ: 77 triệu lít (95.000 tấn)
Trong dó:
TT TÊN KHỐI LUỢNG
1
Chất da cam 49,3 triệu lít (63.100 tấn)
2
Chất trắng 20,6 triệu lít (23.100 tấn)
3
Chất xanh 4,7 triệu lít (6.200 tấn)
4
Chất tím, chất hồng, xanh mạ 2,4 triệu lít (2.600 tấn)

Câu 6: Quân dội Mỹ dã tàng trữ các chất diệt cỏ ở dâu? Hiện nay ở những noi dó
có còn các chất này không?
Các chất diệt cỏ thuờng duợc tàng trữ ở các kho trung chuyển tại các cảng các kho và
tổng kho củaquân dội Mỹ-Ngụy theo phân cấp. Các bãi tàng trữ chính là ở các sân bay quân
sự: Biên Hòa, ÐàNẵng, Phù Cát, Nha Trang. Các sân bay lớn vừa là noi tàng trữ, nạp các
chất diệt cỏ lên máy bay di phunrải, vừa là noi rửa máy bay sau phun rải nhu sân bay Biên
Hòa, Ðà Nẵng, Phù Cát.
Trang 2
Hiện nay, không thấy có thông tin về sự hiện diện của các chất diệt cỏ ở những noi
truớc dây dã tàngtrữ các chất này, song dấu tích của chúng còn tồn lại ở một số khu vực ở
các sân bay Biên Hòa, Ðà Nẵng,Phù Cát và có thề ở một sổ dịa diểm khác nữa.
Câu 7: Quân dội Mỹ dã sử dụng những phuong tiện gì dể phun rải chất dộc da
cam/dioxin trong chiến tranh Việt Nam?
Ðể sử dụng chất dộc CS, quân dội Mỹ dã sử dụng các phuongtiện, vu khí khác nhau:
các loại lựu dạn CS, ống phóng và quấnchất nổ vào thùng phi chứa CS.
Ðối với các chất diệt cỏ, quân dội Mỹ sử dụng các phuong tiện:máy bay (vận tải, trực
thang), xe phun, bình phun, nhung chủ yếu làmáy bay vận tài C-123, vì phun rải bằng máy
bay tạo duợc khu vựcnhiễm dộc rộng lớn. Mỗi phi xuất C-123 tạo duợc một vệt các
chấtdiệt cỏ rộng 80-100 m, dài 15 -18 km chỉ trong vòng 5-7 phút.
Câu 8: Những công ty nào dã sản xuất và cung cấp chất diệt cỏ cho quân dội Mỹ
sử dụng trong chiến tranh Việt Nam?
Ðể dáp ứng yêu cầu của Chính phủ Mỹ, theo thống kê chua dầy dủ, có tất cả 37 công
ty hóa chất Mỹdã sản xuất và cung ứng hóa chất diệt cỏ cho quân dội Mỹ và các dồng minh
sử dụng trong chiếntranh Việt Nam nhu: Công ty hóa chất Dow, Công ty hóa chất
Monsanto, Tập doàn Hercules, Công ty hóa chất Occidental, Công ty hóa chất Thompson
Hayward, Công ty hóa chất Uniroyal, Tập doàn hóa chất Diamond Shamrock, Tập doàn
Ansul, Công ty Pharmacia, Công ty Maxus Energy, Tập doàn Harcros, Tập doàn Uniroyal,
Công ty Diamond Alkali, Công ty hóa chất Thompson, Công ty hóa chất ABC 1-100 ...
 
Câu 9: Những khu vực nào bị phun rải nặng nhất ở Nam Việt Nam?
Trong thời gian chiến tranh, Mỹ - Ngụy chia Nam Việt Nam ra các vùng chiến thuật: I,
II, III, IV.
Trong dó vùng chiến thuật III bị phun rải nặng nhất, dây là khu vực xung quanh Sài
Gòn, dầu não của Mỹ-Ngụy. Các tỉnh và khu vực trọng diểm là: Tây Ninh, Bình Duong,
Bình Phuớc, Ðồng Nai, Thừa Thiên-Huế, Quảng Trị, chiến khu D, chiến khu Duong Minh
Châu, dặc khu rừng Sác, mật khu Bời Lời.
Câu 10: Chất da cam là gì?
Chất da cam là một chất lỏng màu nâu dỏ hay màu nâu, không tan trong nuớc, tan
trong dầu diezen và các dung môi hữu co, có tỷ trong riêng ở 25°C là 1,28 kg/lít. Thành
phần gồm 50% chất diệt cỏ 2,4 - D và 50% chất diệt cỏ 2,4,5 - T.
Ðể dễ nhận biết và phân biệt các loại chất dộc, quân dội Mỹ dùng son với màu sắc
khác nhau son thành những vạch son trên các phuong tiện chứa các chất dộc này. Thùng
phi chứa hỗn hợp 2,4 – D và 2,4,5 – T duợc son vạch màu da cam, từ dây có tên gọi là chất
da cam.
Tuong tự nhu vậy là tên gọi các chất xanh, chất trắng.
Câu 11: Tại sao gọi là chất dộc da cam/dioxin?
Cụm từ này duợc Van phòng Ban Chỉ dạo 33 dề xuất và sử dụng lần dầu tiên vào nam
1999 khi xây dựng chuong trình cấp Quốc gia về nghiên cứu khắc phục hậu quả chiến tranh
hóa học do Mỹ gây ra ở Việt Nam. Cụm từ này duợc dùng dể chỉ dích danh nguồn gốc
dioxin ở Nam Việt Nam là chất dộc da cam mà quân dội Mỹ dã phun rải trên lãnh thổ Nam
Trang 3
Việt Nam trong thời gian chiến tranh. Chất da cam mà quân dội Mỹ sử dụng ờ Nam Việt
Nam chứa một luợng tạp chất dioxin rất cao, trung bình là 10 miligram (mg) trong 1 kg
chất da cam (duợc gọi tắt là 10ppm).
Câu 12: Nên sử dụng cụm từ chất dộc da cam/dioxin hay chất dộc hóa
học/dioxin?
Chất dộc hóa học/dioxin là cụm từ chỉ các chất dộc hóa học có chứa dioxin nhu
policlophenol và các chất dộc hóa học do Mỹ sử dụng trong chiến tranh ở Việt Nam nhu da
cam, dỏ tía (tím), hồng, xanh lá mạ...
- Chất dộc da cam/dioxin là cụm từ nhấn mạnh chất da cam có hàm luợng dioxin lớn
mà quân dội Mỹ sử dụng chủ yếu trong chiến tranh ở Việt Nam. Trên thế giới cung sử dụng
cụm từ Agent Orange.
 
- Nên dùng cụm từ chất dộc da cam/dioxin nhu dã giải dáp.
Câu 13: Chất da cam và dioxin khác nhau ở chỗ nào?
Sự khác nhau giữa chất da cam và dioxin: Chất da cam duợc sản xuất công nghiệp dể
sử dụng, còn dioxin không duợc sản xuất dể sử dụng, song nó lại duợc sinh ra trong quá
trình sản xuất chất 2,4,5-T nhu là một loại tạp chất.
Chất da cam ở nồng dộ cao là một loại dộc tố dối với thực vật, còn dioxin thì không
ảnh huởng tới thực vật, nhung lại là một tác nhân siêu dộc dối với dộng vật và con nguời,
về mặt các tính chất vật lí và hóa học, chất da cam và dioxin là hai loại chất hoàn toàn khác
nhau.
Câu 14: Ngoài chất da cam còn các chất nào chứa dioxin?
Ngoài chất da cam, những chất khác mà quân dội Mỹ dã sử dụng ở Nam Việt Nam có
chất 2,4,5-T dều có tạp chất dioxin, nhu các chất hồng, chất dỏ tía (còn gọi là chất tím),
chất xanh lá cây...
Câu 15: Tại sao thế giới lại cấm sử dụng chất 2,4,5-T? ở Việt Nam có cấm sử
dụng không?
Nam 1957, các nhà khoa học thế giới dã tìm thấy dioxin (TCDD) trong chất 2,4,5-T là
thủ phạm của các vụ nhiễm dộc hóa học mà truớc dó chua rõ nguyên nhân. Chất 2,4,5-T
duợc sản xuất trong những nam 50 - 60 của thế kỉ 20 chứa trên 30 - 40 ppm, thậm chí dến
70-100 ppm chất TCDD, chất dộc nhất trong các chất dioxin. Vì vậy, trong những nam 70
của thế kỷ 20, nhiều nuớc trên thế giới dã ngừng sản xuất và cấm sử dụng chất 2,4,5-T.
Việt Nam cung dã cấm sừ dụng chất này vào nam 1994 (theo QÐ số 711/NN-BVTV/CV
ngày 11 tháng 5 nam 1994 của Bộ Nông nghiệp và Công nghiệp thực phẩm).
Câu 16: Dioxin từ dâu mà ra?
Dioxin sinh ra từ các nguồn sau dây:
a. Sản xuất các hợp chất hữu co chứa Clo, mà tiêu biểu là chất diệt cỏ 2,4,5-T, chất
bảo quản gỗ Pentaclophenol.
b. Các quá trình cháy: Ðốt các loại rác thải thành phố, rác thải y tế, rác thải công
nghiệp, tái chế kim loại nhất là nhôm, dốt than, cháy rừng, lò hỏa thiêu, tai nạn hóa học...
Trang 4
Trong dó, dốt rác thành phố chiếm tới 60 - 70%, kế tiếp là dốt rác thải y tế khoảng 12%
phát thải dioxin ra môi truờng.
Có thể nói chung: dioxin là sản phẩm của lửa, nó duợc sinh ra trong quá trình dốt cháy
các chất, các vật liệu hữu co chứa Clo ở nhiệt dộ cao.
 
c. Các quá trình tẩy trắng bột giấy bằng các chất oxy hóa chứa Clo.
Riêng ở Việt Nam vì nền công nghiệp chua phát triển nên luợng dioxin có trong môi
truờng chủ yếu do Mỹ sử dụng trong chiến tranh.
Câu 17: Dioxin là gì?
Dioxin là tên gọi chung của hỗn hợp 75 dồng phân và dồng loại policlodibenzo - para -
dioxin (PCDD) có bộ khung phân tử gồm 2 vòng benzen liên kết với nhau qua hai cầu nối
oxy ở vị trí dối nhau (công thức PCDD) và 135 dồng phân và dồng loại policlodibenzofuran
(C) có bộ khung phân từ là là 2 vòng benzen nói với nhau qua một cầu oxy và một liên kết
don trực tiếp C-C, tạo ra một vòng furan giữa hai vòng benzen (công thức PCDF).
Trong các dồng phân và dồng loại của dioxin thì 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioxin
(gọi tắt là TCDD) duợc coi là chất dộc nhất.
Câu 18: Ðộ dộc TEQ là gì?
Ðể tính dộ dộc chung cho các chất dộc trong các nhóm dioxin, furan và PCB, dộ dộc
của chất dộc nhất TCDD duợc quy uớc bằng 1, các chất ít dộc hon duợc so sánh với
TCDD, có dộ dộc bằng phần/muời; phần/tram; phần/nghìn so với TCDD. Những con số
này duợc gọi là hệ số dộc. Khi lấy nồng dộ của các chất dộc nhân với các hệ số dộc ta nhận
duợc nồng dộ dộc tuong duong (NÐTÐ), hay dộ dộc tuong duong của từng chất dộc
(ÐÐTÐ), viết tắt theo tiếng Anh là TEQ (Toxic EQuivalency). Tồng nồng dộ TEQ của tất
cả các chất dộc là dộ dộc toàn phần của dioxin/furan/PCB.
Ðộ dộc của dioxin > Ðộ dộc của furan > PCB
Câu19: Chất dộc CS là gì?
CS là một chất dộc kích thích duờng hô hấp trên niêm mạc mắt và da rất mạnh do hai
nhà khoa học Mỹ Corson B.B và Stoughton R.W sáng chế ra. CS tinh khiết là chất bột mịn,
màu trắng ngà, không tan trong nuớc, tan trong các dung môi hữu co. Chất dộc CS thuộc
nhóm chất làm mất sức chiến dấu, nồng dộ nguỡng kích thích dối với nguời là 0,5 mg/m3.
Ở nồng dộ cao 25.000-M 50.000 mg/m3/phút, trong hầm, trong dịa dạo có thể gây tử vong
dối với nguời. Quân dội Mỹ dã sừ dụng một luợng lớn chất CS ở Nam Việt Nam trong thời
gian chiến tranh (9.000 tấn). Sau chiến tranh, ở một số dịa phuong vẫn còn tìm thấy một số
bao, thùng CS và dã duợc các co quan chuyên môn xử lý. Tùy thuộc vào dạng sử dụng mà
cs có các kí hiệu khác nhau nhu: CS, CS1 và CS2.
Câu 20: Dioxin có phải là thành phần của chất da cam không?
Dioxin không phải là thành phần của chất da cam.
Chất da cam có chứa một luợng nhỏ dioxin là do trong quá trình sản xuất chất 2,4,5-T
(chiếm 50% thành phần chất da cam) sinh ra tạp chất dioxin. Những nam 50 - 60 của thế kỉ
20, do công nghệ cu nên trong một kg chất da cam sản xuất ra trung bình chứa 10 miligram
(mg) dioxin. Vào những nam 70 và về sau, do cải tiến công nghệ sản xuất nên luợng tạp
chất dioxin giảm di dáng kể, xuống còn 0,1 mg trong một kg. 
Trang 5
 
Câu 21: Có thể nhận biết duợc dioxin trong chất da cam không?
Có thể nhận biết duợc dioxin trong chất da cam, nhung không phải bằng mắt thuờng,
mà phải bằng phuong pháp phân tích hiện dại trong các phòng thí nghiệm có thiết bị phân
tích hiện dại và dội ngu cán bộ khoa học chuyên môn cao.
Phân tích dioxin là một công việc khó khan, phức tạp với chi phí lớn. Việc phân tích
dioxin truớc nam 1995, chúng ta dều phải gửi ra nuớc ngoài với chi phí 1.000+1.500 USD
cho một mẫu. Từ nam 1995 lại dây, trong nuớc dã có các phòng thí nghiệm phân tích
dioxin với chi phí thấp hon dáng kể so với gửi ra nuớc ngoài, chỉ khoảng từ 7+10 triệu
dồng.
Khác với chất da cam duợc sản xuất trong công nghiệp dể sử dụng, dioxin không duợc
sản xuất trong công nghiệp dể sử dụng nên không có chuyện “hàng phi dioxin” nhu một số
nguời lầm tuởng. Dioxin chỉ duợc diều chế một luợng rất nhỏ trong phòng thí nghiệm dể
nghiên cứu và làm chất chuẩn phân tích.
Câu 22: Dioxin có ởdâu trên thế giới?
Trên thế giới, ở dâu có sản xuất và sử dụng các chất diệt cỏ chứa Clo trong nông
nghiệp, có tại nạn hóa học ở những nhà máy sản xuất các chất này, có lò dốt rác thải thành
phố, rác thải công nghiệp, rác thải y tế,... là ở dó có dioxin. Song luợng dioxin thải ra môi
truờng ở những noi dó thấp hon rất nhiều lần so với luợng dioxin ở Nam Việt Nam do quân
dội Mỹ phun rải. Gần 95.000 tấn chất diệt cỏ, trong dó có tới 63.000 tấn chất da cam và một
số chất khác chứa 366 - 650 kg dioxin.
Câu 23: Ở Nam Việt Nam, dioxin có trong chất da cam khác gì với dioxin ở các
noi trên thế giới?
Chất da cam duợc quân dội Mỹ sử dụng vào mục dích chiến tranh, nên mật dộ phun
rải ở Nam ViệtNam trung bình là ~37 kg/ha, gấp 17 lần liều sử dụng trong nông nghiệp.
Hon nữa, chất da cam do quân dội Mỹ phun rải ở Nam Việt Nam có chứa một luợng không
nhỏ dồng phân dộc nhất của dioxin (TCDD). Qua nghiên cứu và phân tích cho thấy TCDD
chiếm tỷ lệ rất cao:
- Trong dất và trầm tích: 96-98%
- Trong máu và sữa mẹ nguời bị nhiễm dioxin: 66%
- Trong mô mỡ: 80 %.
Tỷ lệ này ở các nuớc công nghiệp phát triển rất thấp: Trong dất: khoảng 11%, trong
máu: 16%, trong sữa mẹ: 30%. Ðây là một trong các chỉ số quan trọng dể phân biệt dioxin
từ nguồn chất da cam với dioxin từ nguồn khác.
Câu 24: Dioxin có những tính chất gì?
Dioxin là một chất rắn có các tính chất sau:
- Có nhiệt dộ nóng chảy và nhiệt dộ sôi cao;
- Có áp suất hoi rất thấp;
- Hầu nhu không tan trong nuớc (kị nuớc), tan tốt trong mỡ (ái mỡ) và các dung môi
hữu co khác;
- Có dộ bền nhiệt rất cao, chỉ bị phân hủy hoàn toàn ở nhiệt dộ trên 1.200 °C;
Trang 6
 
- Không bị axit dặc cung nhu kiềmdặc phân hủy;
- Có khả nang bám dính tốt trên bề mặt các vật thể.
Câu 25: Dioxin tồn tại trong môi truờng duới dạng nào?
Trong không khí: nồng dộ dioxin rất thấp, nó bám vào các hạt bụi lo lửng và di chuyển
theo chiều gió, phát tán di các noi, nồng dộ bị loãng dần.
Trong nuớc: vì hầu nhu không tan trong nuớc, nên nồng dộ dioxin trong nuớc rất thấp,
trong nuớc dioxin bám vào các hạt dất, bùn lo lửng hay bám trên bề mặt các bộ phận thực
vật nhu rễ bèo, rễ rau muống nuớc, củ sen ...
Trong dất và trầm tích: dioxin bám rất chắc vào mùn hữu co có trong dất và trầm tích
(thuờng gọi là bùn sông, ao, hồ, biển).
Một dặc diểm rất quan trọng của dioxin là tích tụ nhiều vào các loài dộng vật sống
duới nuớc, nhất là cá. Nồng dộ dioxin trong cá có thể gấp hàng tram nghìn lần hoặc cao
hon nữa so với nồng dộ dioxin trong môi truờng sống của chúng.
Câu 27: Dioxin tồn tại trong môi truờng, con nguời, dộng vật có lâu không?
Dioxin tồn tại trong môi truờng, con gnuowif và dộng vật rất lâu với thời gian rất khác
nhau. Thời gian dể suy giảm một nửa luợng dioxin bị nhiễm ban dầu (gọi là thời gian bán
phân hủy, duợc ký hiệu là T1/2) trong các dối tuợng nhu sau:
- Không khí  12 ngày
- Nuớc 5 tháng
- Ðất (duới bề mặt 0,1cm) 9-12 nam
- Ðất (lớp duới mặt) 100 nam
- Trầm tích 100 nam
- Trong co thể 7-8 nam (có thể 12 nam)
- Trong chim cốc 43 ngày
- Chuột cống 20 ngày
- Chuột nhắt 12 ngày
- Chuột lang 90 ngày

Câu 26: Dioxin có phải là một chất cực dộc hay không?
Ðúng vậy, dioxin là một loại chất cực dộc, với liều luợng rất thấp cỡ 14 - 37 phần tỷ
miligam trên 1 kg thể trọng trong 1 ngày (24 giờ) dã gây tác hại dối với con nguời. Vì vậy,
nam 1998, Tổ chức Y tế thế giới (WHO), với hệ số an toàn bằng 10, quy dịnh liều phoi
nhiễm cho phép là 1 - 4 phần tỷ miligam trên 1 kg thể trọng trong thời gian ngày (24 giờ).
Ảnh huởng của dioxin dối với con nguời phụ thuộc vào các yếu tố quan trọng sau: liều
phoi nhiễm, thời gian phoi nhiễm, dộ tuổi (trẻ con, bào thai là những dối tuợng nhạy cảm
nhất dối với dioxin), co dịa của nguời bị phoi nhiễm, chế dộ và khẩu phần an (chủ yếu là
thực phẩm dộng vật).
Liều gây ung thu gan dối với chuột là 210 phần tỷ miligam trên 1 kg thể trọng trong 1
ngày (24 giờ).
Liều gây chết một nửa số dộng vật thí nghiệm (kí hiệu là LD50) dối với khỉ là 70 phần
nghìn mg trên 1 kg thể trọng.
Trang 7
Câu 28: Hiện nay ở các vùng bị phun rải các chất diệt cỏ trong chiến tranh có còn
dioxin không? Có dáng lo ngại không?
Mặc dù dioxin khá bền vững nhung do tác dộng của diều kiện khí hậu nhiệt dới ở
nuớc ta (ánh sáng mặt trời, dộ ẩm...), dioxin vẫn bị phân hủy dần theo thời gian. Song chủ
yếu là do mua lu nhiều nam dã cuốn trôi dioxin có trong các chất diệt cỏ ra sông rồi ra biển,
nên hiện nay hàm luợng dioxin ở những vùng bị phun rải các chất diệt cỏ còn rất thấp, duới
nồng dộ nguy hiểm dối với môi truờng. Do dó không còn dáng lo ngại về dioxin trong môi
truờng ở những vùng dó.
Câu 29: Tại sao gọi là các "diểm nóng" về dioxin ? Hiện tại có bao nhiêu "diểm
nóng" ở Việt Nam ?
Ðiểm nóng dioxin là các khu vực hoặc vùng dịa lý mà dất bị nhiễm dioxin có hàm
luợng vuợt quá nhiều lần nồng dộ cho phép trong dất hay trầm tích.
Các nghiên cứu của Bộ Quốc phòng từ nam 1993 dến 2003 cho thấy: dã phát hiện
duợc 3 diểm nóng dioxin là các vùng dất nằm trong các sân bay: sân bay Ðà Nẵng thuộc
thành phố Ðà Nẵng, sân bay Biên Hòa thuộc tỉnh Ðồng Nai và sân bay Phù Cát thuộc tỉnh
Bình Ðịnh. Ðây là các khu vực truớc dây quân dội Mỹ sử dụng làm noi tàng trữ các chất
diệt cỏ, nạp chất diệt cỏ lên máy bay dể di phun rải, rửa máy bay sau khi di phun rải về và
chứa vỏ thùng các chất diệt cỏ. Hợp tác quốc tế trong nghiên cứu trong những nam gần dây
dã bổ sung thêm số liệu cho các diểm nóng này.
Ðiểm nóng ở sân bay Ðà Nẵng có diện tích dất khoảng 6 ha và diện tích hồ Sen
khoảng 7 ha. Ðiểm nóng ở sân bay Biên Hòa có diện tích dất khoảng 4 ha và diện tích các
hồ khu vực sân bay khoảng 2 ha. Ðiểm nóng ở sân bay Phù Cát có diện tích dất khoảng
3.000m
 
2
.
Câu 30: Các “diểm nóng”ở Việt Nam duợc xử lý nhu thế nào? Khi nào xong và
có phải tiếp tục theo dõi, kiểm soát hay không?
Từ nam 1993 dến nay, chúng ta dã tiến hành diều tra, xác dịnh dộ tồn luu dioxin, mức
dộ và quy mô ô nhiễm dioxin, nghiên cứu ảnh huởng của dioxin dến con nguời khu vực
quanh diểm nóng, tiến hành một số biện phápngan chặn sự lan tỏa của dioxin ra môi truờng
nhu: bê tông hóa khoảng 8.000 m
2
 bề mặt khu nhiễm gần duờng bang của sân bay Ðà
Nắng, xây dựng các hệ thống cống lọc chất dộc ở cả 3 diểm nóng, nghiên cứu lựa chọn
công nghệ khả thi dể xử lý dất nhiễm dioxin trong diều kiện Việt Nam. Từ nam 2007, Bộ
Quốc phòng dã bắt dầu tiến hành xử lý dất nhiễm dioxin tại diểm nóng ở sân bay Biên Hòa
bằng phuong pháp chôn lấp triệt dể. Ðến nam 2009, việc xử lý sẽ kết thúc.
Dự kiến dến nam 2010 sẽ co bản xử lý xong các diểm nóng trên.
Sau khi xử lý xong vẫn phải tiếp tục theo dõi, kiểm soát dể bảo dảm an toàn cho môi
truờng và con nguời sống quanh khu vực dó.
Câu 31: Xử lý các "diểm nóng" có tốn kém không?
Tuỳ theo công nghệ xử lý duợc áp dụng mà chi phí cho việc xử lý các diểm nóng cao
hay thấp. Song, nói chung chi phí xử lý dất nhiễm dioxin là khá cao. Uớc tính dể xử lý
xong các diểm nóng theophuong pháp chôn lấp triệt dể, chúng ta cần khoảng 53 triệu USD,
tức là khoảng 850 tỷ dồng Việt Nam.
Trang 8
 
Câu 32: Ta có hợp tác quốc tế trong việc xử lý này không?
Những nam qua ta dã kêu gọi hợp tác và sẵn sàng hợp tác với các nuớc, các tổ chức
phi chính phủ tham gia vào việc nghiên cứu lựa chọn công nghệ khả thi dể xử lý các diểm
nóng về dioxin. Ðã có một số nuớc và tổ chức tham gia hợp tác trong linh vực này nhu:
Cục Bảo vệ môi truờng Mỹ, Chuong trình Phát triển Liên hợp quốc UNDP, quy Ford, công
ty Hatfield (Canada), Cộng hòa Séc, Nhật Bản... Buớc dầu, các tổ chức này tham gia vào
công tác diều tra, khảo sát bổ sung dánh giá dộ tồn luu dioxin ở một số khu vực, hỗ trợ kinh
phí dể ta tiến hành một số biện pháp truớc mắt nhằm hạn chế sự lan tỏa của dioxin ra môi
truờng ở sân bay Ðà Nắng.
Câu 33: Dioxin từ các "diểm nóng" có thể lan truyền ra các khu vực lân cận hay
không? Lan truyền bằng duờng nào? Có thể giảm thiểu sự lan truyền này không?
Bằng cách nào?
Dioxin từ các diểm nóng có thể lan truyền ra các khu vực lân cận. Sự lan truyền chủ
yếu theo duờng nuớc mua bào mòn và cuốn trôi dất nhiễm dioxin ra ao hồ, sông suối và xa
hon nữa là ra biển. Ngoài ra dioxin còn có thể lan truyền trong không khí do gió cuốn bụi
nhiễm dioxin từ vùng ô nhiễm.
Có thể giảm thiểu sự lan truyền dioxin ra các khu vực lân cận bằng một số biện pháp
nhu: che dậy bềmặt khu nhiễm bằng các vật liệu nhu bê tông, cát, dất sét, bentonit; xây
dựng hệ thống cống lọc chứa than hoạt tính dể hấp phụ chất dộc và dioxin ngan nuớc mua
từ khu nhiễm chảy ra môi truờng.
Câu 34: Khi duợc cảnh báo về những diểm nhiễm dioxin cao, những nguời sống
quanh dó phải làm gì dể hạn chế sự phoi nhiễm dioxin ?
Ðể hạn chế sự phoi nhiễm dioxin khi duợc cảnh báo về những diểm có dioxin cao,
những nguời sống quanh dó phải:
- Tránh tiếp xúc trực tiếp với khu vực nhiễm;
- Không nuôi, trồng trên dất và ao hồ tại khu nhiễm và vùng lân cận nhu: không nuôi
cá, thả vịt tại các ao hồ ở khu nhiễm, không chan thả trâu bò an cỏ trên khu dất nhiễm...;
- Không an các con vật dánh bắt duợc tại khu nhiễm và vùng lân cận;
- Nếu sử dụng nuớc sinh hoạt khai thác từ giếng dào hoặc giếng khoan thì phải lọc qua
cát và than hoạttính;
- Ðịnh kỳ kiểm tra sức khỏe.
II. ẢNH HUỞNG CỦA CHẤT ÐỘC DA CAM/DIOXIN LÊN MÔI TRUỜNG
Câu 35: Chất dộc da cam/dioxin ảnh huởng tới dất nông nghiệp nhu thế nào?
Chất dộc da cam/dioxin ảnh huởng trực tiếp dến dất nông nghiệp, làm cây chết ngay hay
không thể phát triển duợc. Với hàm luợng cao vi sinh vật bị chết, số luợng các vi sinh vật
dất giảm làm dất kém màu mỡ. Sự trao dổi chất của các co thể sinh vật sống trong dất giảm,
nang suất cây trồng nông nghiệp kém hiệu quả.
Câu 36: Có nên trồng cây nông nghiệp trận dất nhiễm dioxin không?
Tại các vùng dất có dộ tồn luu dioxin trên nguỡng 250 ppt thì không nên trồng cây nông
nghiệp. Nếu trồng, cây có thể vẫn mọc và cho quả, nhung khi canh tác, thu hoạch và chế
Trang 9
biến, do so suất có thể dẫn dến tiếp tục phát tán dioxin gây ô nhiễm môi truờng và ảnh
huởng dến sức khỏe con nguời. Một số nuớc phát triển qui dịnh nguỡng dioxin cho dất sản
xuất nông nghiệp là 250 ppt và phi nông nghiệp là 1.000 ppt. Nếu dất có dộ tồn luu dioxin
duới nguỡng 250 ppt thì có thể sử dụng dể sản xuất nông nghiệp. 
Câu 37: Dioxin tích tụ ở tầng nào của dất?
Dioxin thuờng tích tụ ở tầng mặt của dất (từ 0 - 40 cm). Tuy nhiên, trên thực tế ở những
“diểm nóng”, dioxin có thể di chuyển xuống tầng dất sâu hon. ở vùng trung và ao hồ,
dioxin tích tụ ở tầng dáy và bám vào những rễ, mặt duới lá cây thủy sinh.
Câu 38: Dioxin có tồn luu cao trong môi truờng nuớc không? Hiện nay dioxin còn tồn
tại trong môi truờng nuớc ở các vùng bị rải chất dộc da cam/dioxin không?
Vì dioxin rất khó hòa tan trong nuớc nên không có tồn luu dioxin cao trong môi truờng
nuớc. Nuớc suối trong rừng hiện nay ở các vùng bị rải truớc kia có thể sử dụng duợc nếu
xét theo khía cạnh nhiễm dioxin, tuy nhiên các chất khác và các yếu tố khác có thể làm
nuớc không uống duợc.
Câu 40: Khi phun rải xuống các vực nuớc, chất dộc da cam/dioxin sẽ vận chuyển nhu
thế nào?
Khi phun rải vào các vực nuớc, chất dộc da cam/dioxin sẽ vận chuyển theo quy luật chung
sau dây:
+ Nếu là vực nuớc dứng, không chảy: chất dộc sẽ lắng dọng xuống dáy tích tụ ở lớp bùn và
các chất lo lửng bám ở thực vật, lâu dài có thể sẽ theo dòng nuớc ngầm chảy ra sông suối
rồi ra biển.
+ Nếu là nuớc chảy, chúng sẽ duợc vận chuyển cùng dòng nuớc, nhanh hay chậm tùy theo
dịa hình
Câu 41: Vì sao Mỹ sử dụng chất dộc da cam/dioxin dể phá rừng trong chiến tranh ở
Việt Nam?
Vì rừng là can cứ dịa của các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm. Trong cuộc chiến tranh
xâm luợc ở Việt Nam, quân dội Mỹ dã dùng chất dộc da cam/dioxin nhằm phá rừng, tìm và
diệt can cứ cách mạng, ngan chặn các cuộc hành quân của bộ dội và hủy hoại hoa màu.
Từ nam 1961 dến 1971 rừng nội dịa và rừng ngập mặn là dối tuợng chính bị tác dộng nặng
nề nhất. Trên 80% tổng số phi vụ rải chất dộc da cam/dioxin của các chiến dịch duợc tiến
hành trên lãnh thổ có rừng với tổng diện tích bị rải chất dộc là 3,06 triệu ha trong dó:
- Diện tích rừng nội dịa là: 2,9 triệu ha;
-Diện tích rừng ngập mặn là: 0,16 triệu ha.
Câu 42: Chất dộc da cam/dioxin dã ảnh huởng tới rừng nhu thế nào?
Chất dộc da cam/dioxin dã dể lại hậu quả tức thời và lâu dài dối với các hệ sinh thái rừng:
Hậu quả tức thời: trên 3,060 triệu ha rừng bị tàn phá ở các mức dộ khác nhau, làm mất di
112 triệu m
 
3
 gỗ. Ngoài ra nhiều nguồn tài nguyên lâm sản khác nhu: cây thuốc, song mây,
dầu nhựa, thú rừng bị tiêu diệt.
Hậu quả lâu dài: Hệ sinh thái rừng bị thay dổi, dất rừng bị xói mòn. Cỏ tranh, tre nứa, cây
bụi xâm lấn và thay thế cây rừng. Môi truờng rừng xấu di, gây trở ngại khó khan cho rừng
Trang 10
tái sinh phục hồi. Ðặc biệt rừng phòng hộ dầu nguồn của 28 hệ sông bị tàn phá dã gây ra
nhiều lu lụt cho vùng hạ luu. 
Câu 43: Những dịa phuong nào có rừng bị ảnh huởng nặng nề nhất bởi chất dộc da
cam/dioxin?
Trong chiến tranh chống Mỹ, hầu hết các tỉnh thành từ Quảng Trị tới Cà Mau bị ảnh huởng
bởi chất dộc da cam/dioxin với các mức dộ khác nhau:
+An Giang, Bà Rịa-Vung Tàu, Kiên Giang, Ðồng Tháp, Tiền Giang bị rải duới 10% diện
tích.
+ Ðắc Lắc, Lâm Ðồng, Hậu Giang, Long An, Gia Lai, Quảng Nam, Ðà Nẵng, Khánh Hòa,
Thuận Hải, Minh Hải, Cửu Long bị rải từ 10% - 20% diện tích.
+ Quảng Ngãi, Bến Tre, Phú Yên, Quảng Trị, Bình Ðịnh bị rải từ 20% - 30% diện tích.
+ Thừa Thiên-Huế, Tây Ninh bị rải từ 40% - 50% diện tích.
+ Bình Duong, Bình Phuớc, Thành phố Hồ Chí Minh, Ðồng Nai bị rải trên 50% diện tích.
Rừng bị hủy hoại nhiều nhất thuộc các vùng sau:
+ Vi tuyến 17 tỉnh QuảngTrị.
+ Dọc biên giới Việt-Lào có duờng mòn Hồ chí Minh từ Quảng Trị tới Kon Tum (Huong
Hóa, A Luới, Sa Thầy, DakLây,...).
+ Vùng Ðông Nam bộ (Chiến khu C, chiến khu D, Bời Lời, Tam giác Sắt...).
+ Nam Can - tỉnh Cà Mau.
+ Cần Giờ -thành phố Hồ Chí Minh.
Câu 44. Nguyên tắc chọn loại cây trồng rừng trên vùng dất bị hủy hoại?
Phù hợp với diều kiện khí hậu (dể cây sống) và thích nghi với diều kiện lập dịa dất dai
(quyết dịnh sức sinh truởng hay nang suất cây trồng). Nguyên tắc này là co sở quan trọng
nhất hình thành nên các kiểu rừng tự nhiên và co sở chọn cây trồng rừng. Ngoài ra chú ý tới
loại cây rừng sinh truởng nhanh, có khả nang cải tạo dất, sản phẩm dem lại lợi ích kinh tế
cho nguời lao dộng, có nguồn giống và kỹ thuật không phức tạp.
Ðối tuợng lựa chọn: là các loài cây gỗ dể sau khi trồng sẽ tạo thành rừng.
Mục tiêu lựa chọn:
- Phục hồi sinh thái rừng, phủ xanh dất trống dồi trọc tại các vùng do chiến tranh tàn phá
truớc dây.
-Trồng rừng lấy gỗ, lâm sản ngoài gỗ.
Với hai mục tiêu trên, chỉ tập trung vào những cây thân gỗ trồng thành quần thể rừng (có
chiều cao >5m, có khả nang hình thành tầng tán...) nhằm từng buớc phục hồi tiểu khí hậu,
dất dai và các quần thể sinh vật (thực vật, dộng vật, vi sinh vật...).
Câu 45. Chi phí cho công tác trồng rừng trên vùng bị rải chất dộc?
Chi phí trồng rừng cho 1 ha (trồng nam 2002). Nếu trồng rừng thâm canh có bón phân trên
10 triệu dồng/ha.
 
Trang 11
Mô hình: Keo lá tràm.
Mật dộ trồng: 2000 cây/ha 5-7 triệu dồng/ha.
Trồng cây bản dịa khoảng 13-15 triệu dồng/ha.
Chi phí cho công tác trồng rừng trên vùng bị rải chất dộc hóa học phụ thuộc vào mục dích
trồng rừng, diều kiện tự nhiên, loài cây trồng và kỹ thuật trồng và thời giá.
Câu 46. Trồng rừng trên vùng bị rải CÐHH gặp khó khan gì?
Hiện truờng rộng, còn nhiều tàn du của chiến tranh nhu bom, dạn chua nổ, các hóa chất
dộc... do dó xử lý thực bì khó khan ảnh huởng tới sức khỏe của nguời lao dộng. Ngoài ra
việc lựa chọn loài cây trồng phù hợp cung gặp khá nhiều khó khan.
Câu 47. Phục hồi rừng sau chiến tranh hóa học bằng cách nào? Rừng có tự phục hồi
duợc không?
Có 2 con duờng phục hồi rừng sau chiến tranh hóa học:
- Phục hồi rừng tự nhiên: nhằm lợi dụng cây tái sinh tự nhiên có sẵn trong rừng, cham sóc
nuôi duỡng dần dần lớn lên góp phần phục hồi rừng. Phuong thức này chỉ áp dụng ở noi bị
ảnh huởng nhẹ của chất dộc hóa học, còn có tán rừng, có cây mẹ. Tuy nhiên dòi hỏi thời
gian dài nhung ít tốn kém.
- Phục hồi rừng nhân tạo: Trồng lại rừng là cách phục hồi nhanh nhất áp dụng chủ yếu
những noi bị rải nặng nề, hiện trạng có uu thế là cỏ Mỹ, cỏ tranh, lau chít, chè vè, không có
cây gỗ tái sinh, khả nang tự phục hồi rất khó khan. Ðòi hỏi dầu tu kinh phí và công sức lớn.
Câu 48: Chất dộc nào dã làm cây chết trong chiến tranh hóa học?
Chất dộc da cam/dioxin sử dụng trong trong chiến dịch Ranch Hand và trong suốt cuộc
chiến tranh tại miền Nam bản chất là 2,4,5-T và 2,4-D có tác dụng làm rụng lá duợc sử
dụng với nồng dộ cao gấp hàng chục lần liều sử dụng dể diệt cỏ trong nông nghiệp. Hon thế
nữa, các chất này duợc rải di rải lại nhiều lần theo các chu kỳ dã duợc nghiên cứu rất kỹ dã
làm cho da số cây trong rừng ở các tầng khác nhau bị rụng lá hoàn toàn. Kết quả là cây
không còn khả nang trao dổi chất và chết.
Các loại bom, dạn, bom napan cùng với chất dộc hóa học tiếp tục tàn phá rừng, tạo nên
cháy rừng và môi truờng rừng hoàn toàn bị thay dổi.
Câu 49: Những loài cây nào sống sót duợc sau chiến tranh hóa học?
Hàng tram loài cây rừng bị chết sau chiến tranh hóa học bao gồm các dại diện chính sau:
cây Ðuớc (Rhizophora apiculata), Vẹt den (Bruguiera sexangula), Bần chua (Sonneratia
caseolaris)... của rừng ngập mặn. Một số loài trong rừng nội dịa nhu sến mủ (Shorea
cochinchinensis), Chai (Shorea thorelii), Kiền kiền (Hopea pierrei), Thông nàng
(Podocarpus imbricatus). Chỉ có một số ít loài cây có khả nang chống chịu duợc với chất
dộc diển hình nhu: cây Konia (Irvingia malayana), cây Cám (Parinari annamensis)...
Câu 50: Bao nhiêu diện tích rừng ngập mặn dã bị rải chất dộc da cam/dioxin ?
Diện tích rừng ngập mặn ở Nam bộ bị rải là 160.000 ha, trong dó có 36.000 ha ở khu Rừng
Sát (Ðông Nam bộ), 50.000 ha ở Ðồng bằng sông Cửu Long và Cà Mau là 74.000 ha.
Câu 51: Ở những dịa phuong nào, rừng ngập mặn bị ành huởng nặng nề nhất?
 
Trang 12
Hai vùng bị rải chất dộc da cam/dioxin bị ảnh huởng nặng nề nhất là: khu Rừng Sát và mui
Cà Mau. Quân dội Mỹ dã tiến hành 299 lần rải với 927.116 ga lông (1 ga lông = 3,78 lít)
chất dộc da cam/dioxin lên khu Rừng Sát. Từ nam 1966 dến 1970, rừng ngập mặn ở Cà
Mau dã bị rải 669.548 ga lông chất dộc dacam/dioxin.
Câu 52: Bao nhiêu gỗ của rừng ngập mặn bị thiệt hại tức thời do chất dộc da
cam/dioxin gây ra?
Rừng ngập mặn có nhiều loài cây cho gỗ tốt nhu: duớc, vẹt, cóc. Số luợng gỗ bị thiệt hại tức thời là 21.958.506 m³ gỗ tốt, trong dó khu vực Rừng Sát bị mất 1.979.639 m , rừng ngập mặn Cà Mau mất 19.978.867m³. Số gỗ kém giá trị hon tập trung ở khu Rừng Sát thuộc Cần Giờ bị mất là 88.935 m³ và Ðồng bằng sông Cửu Long là 2.420.040 m.
Câu 53: Những loài cây nào trong rừng ngập mặn sống sót sau chiến tranh hóa học?
Vùng rừng ngập mặn sau khi bị rải 2 lần trở lên thì tất cả các loài cây dều bị rụng lá. Sau
một thời gian thì loài giá tái sinh, dặc biệt cây chà là tái sinh mạnh bằng chồi gốc, cây mắm
trắng cung có thể tái sinh tự nhiên, còn các loài cây khác dều bị chết.
Câu 54: Chất dộc da cam/dioxin tác dộng dến rừng ngập mặn nhu thế nào?
Rừng ngập mặn là một trong những rừng bị thiệt hại nặng nề nhất do tác dộng của chất dộc
da cam/dioxin. Khi mất rừng, dất bị biến thành dất chua mặn không có loại cây trồng nào
có thể sống duợc; các dộng vật ở nuớc, dặc biệt là các loài hải sản giảm mạnh vì mất noi
sinh sống, noi nuôi duỡng 
Câu 55: Những loài cây ngập mặn nào nhạy cảm với chất dộc da cam/dioxin?
Trong số cây ngập mặn có các loài bần nhu bần chua, bần trắng, bần ổi là những loài cây
nhạy cảm nhất dối với chất dộc da cam/dioxin. Cây bần héo lá rồi rụng. Các loài cây ngập
mặn dều chết sau từ 2 dến 4 lần bị rải chất dộc da cam/dioxin.
Câu 56: Có nên sửdụng các sản phẩm của rừng bị nhiễm dộc không?
Sử dụng các sản phẩm từ rừng bị rải chất dộc cần duợc chú ý làm sạch và bóc vỏ. Vì thành
phần của chất dộc hóa học chủ yếu là 2,4,5-T và 2,4-D chứa 2,3,7,8-TCCD và 1,2,3,7,8PeCDD và một số chất chứa vòng thom khác tồn tại trong môi truờng, thời gian bán hủy rất khác nhau từ vài tháng dến hàng tram nam. Tuy nhiên hầu nhu cây cối không hấp thụ các chất trên. Chỉ có rất ít cây thuộc họ bầu bí có khả nang hấp thụ dioxin và các chất tuong tự dioxin, tích tụ tại ngọn của cây. Dioxin có thể cùng với dất mùn deo bám vào rễ, vỏ ngoài của của các loại củ.
Câu 57: Những loài cây gỗ nào có khả nang trồng lại ở những vùng bị rải chất dộc da cam/dioxin ?
Các loài cây dể trồng lại rừng rất da dạng. Hiện tại, tùy diều kiện tự nhiên của từng vùng bị
rải chất dộc da cam/dioxin nhân dân dã chọn lựa trồng lại các loài nhu sau:
Thông 3 lá (Pinus khasya),Thông 2 lá (Pinus merkusiana), Keo lai (Acacia hybrid), Keo tai
tuợng (Acacia mangium), Bạch dàn trắng (Eucaluptus camaldulensis), Dầu rái
(Dipterocarpus alatus), Dầu song nàng (D.dyeri), cây Quế (Cinnamomum cassia), cây Ðuớc
(Rhizophora apiculata), cây Cao su, cây Ðiều.
Câu 58: Dioxin có gây hại dối với thực vật không? Vì sao?
Dioxin không phải là một dộc tố dối với thực vật nên không thấy tài liệu khoa học nào nói
về tác hại của dioxin dối với thực vật. Ðại bộ phận thực vật không hút dioxin trong dất dể
chuyển lên cây, lá và quả vì thực tể dioxin không tan trong nuớc lại bám rất chắc vào mùn
hữu co trong dất. Ngoại trừ các cây họ bầu bí có thể hút duợc dioxin trong dất và chỉ tích tụ
ở ngọn. Cây chết do lá bị rụng bởi 2,4,5-T và 2,4-D 
Câu 59: Chất dộc da cam/dioxin có ảnh huờng tới dộng vật hoang dã không?
Có. Vì chất dộc này dã làm hủy hoại hầu nhu hoàn toàn thảm thực vật rừng, cấu trúc rừng
bị phá vỡ, môi truờng rừng hoàn toàn thay dổi. Môi truờng sống của các loài dộng vật
hoang dã không còn, chúng không thể sống, tồn tại và phát triển.
Nguồn nuớc bị nhiễm chất dộc da cam/dioxin khiến các loài cá, tôm cua, ếch nhái, thú rừng
uống nuớc nhiễm dộc cung bị chết. Chất dộc da cam/dioxin dã phá vỡ từng mắt xích thức
an trong chuỗi dinh duỡng của dộng vật ở những noi nồng dộ thấp, phá hủy hoàn toàn
chuỗi thức an ở những noi có nồng dộ cao. Chính sự phá vỡ ấy làm ảnh huởng gián tiếp
dến cấu trúc thành phần loài và số luợng cá thể cùa các loài dộng vật.
Câu 60: Tại sao cung không thấy các loài thú lớn, thú linh truởng xuất hiện khi chất
dộc da cam/dioxin không còn tồn luu trong rừng?
Các chất dộc da cam/dioxin hiện nay không còn ở mức nguy hiểm. Tuy nhiên, ở những
vùng bị ảnh huởng nặng nề của chất dộc da cam/dioxin, các loài dộng vật cỡ lớn nhu bò tót,
nai, hổ, báo, vuợn, khỉ... rất ít gặp. Hiện nay tại các vùng này chỉ gặp các loài thú nhỏ có
tuổi thọ thấp nhu các loài chuột, chồn... Một số dộng vật hoang dã không thể tồn tại và phát
triển trong khu vực bị rải chất dộc da cam/dioxin vì các vùng này trở nên hoang tàn, hệ sinh
thái rừng mua nhiệt dới dã hoàn toàn biến mất, noi sống thích hợp cho các loài này không
còn nữa. Vẫn nói truớc kia là rừng rậm thì nay biến thành hệ sinh thái cây bụi nhu chít
(Thysanolaena), chè vè (Miscantus gaponica), lau sậy (Shaccarum), sim, mua (Melastoma),
cỏ tranh (Imperata Cylindrica), cỏ Mỹ (Pennisetum polystachyon). Sự hồi phục lại thảm
rừng nhu truớc dây dòi hỏi thời gian khá dài vì lớp dất bề mặt dã bị xói mòn rửa trôi, dất
dai khô cằn, nguồn giống cung không còn. Vì vậy sự xuất hiện trở lại của các loài thú lớn,
chim thuộc diện quý hiếm là rất ít. 

Câu 61: Tại khu rừng vùng Mã Ðà - thuộc tỉnh Ðồng Nai cho dến nay vẫn không thấy
xuất hiện các loài dộng vật thuộc diện quý hiếm có giá trị kinh tế cao, có phải do ảnh
huởng của chất dộc da cam/dioxin không?
Ðúng vậy, tại các khu vực này dã từng có sự hiện hữu các loài dộng vật thuộc diện quý
hiếm, có giá trị kinh tế cao nhu: Bò tót (Bos gaurus), Bò rừng (Bos banteng), Trâu rừng
(Bubalus bubalis), Nai (Cervus unicolor), Hổ (Panthera tigrís), Báo hoa mai (Pauthera
pardus), Gấu ngựa (Ursus thibetanus), Vuợn (Nomasus gabrielae), Vọc, Khỉ, Công
(Pavomuticus), Gà tiền mặt dỏ (Polylectron germani), Tri sao (Rheinartia ocellata). Các loài
Tran, Rắn, Rùa, Tắc kè... Sau 36 nam rừng bị rải chất dộc da cam/dioxin không thấy xuất
hiện ở các khu vực dã bị ảnh huởng chất dộc da cam/dioxin nặng nề nhu rừng Mã Ðà -
Ðồng Nai... không thấy xuất hiện các loài thú, chim nói trên. Truớc kia tại dây dã có 55 loài
thú, thuộc 22 họ, 40 giống, nằm trong 8 bộ và dến nay chỉ còn lại 31 loài thú, thuộc 22
giống, 20 họ. Nhu vậy, do chất dộc da cam/dioxin, rừng Mã Ðà mất di 18 giống tức là dã
 
Trang 14
giảm 50% số giống thú, mất di 24 loài giảm 56,3% loài, và giảm 2 họ (9%). Những giống
loài thuờng gặp hiện nay dều thuộc nhóm dộng vật phổ biến.
Câu 62: Có phải do ảnh huởng của chất dộc da cam/dioxin mà tại thung lung Asor, A
Luới tỉnh Thừa Thiên-Huế cho dến nay vẫn vắng bóng loài thú lớn?
Thừa Thiên-Huế liền kề biên giới Việt-Lào, là noi duợc dánh giá có sự da dạng sinh học
cao. Ðặc biệt dối với các loài chim và thú rừng có giá trị kinh tế thuộc diện qúy hiếm, có tới
50 loài thú chua kể bộ Doi (Chiroptera). Hon 40 muoi nam sau khi chất dộc da cam/dioxin
duợc rải xuống vùng này nhân dân không còn gặp bất cứ loài thú lớn nào.
Câu 63: Khi trong rừng không còn các loài thú linh truởng (khỉ, voọc, vuợn, các loài
sóc), các loài chim thì việc tái sinh rừng tự nhiên cung bị ảnh huởng? Tại sao?
Các cây rừng và các loài dộng vật sinh sống trong rừng có mối quan hệ qua lại hết sức chặt
chẽ và phức tạp, tạo nên sự cân bằng của hệ sinh thái rừng. Cây rừng là nguồn thức an, là
noi trú ẩn của các loài dộng vật, nguợc lại các loài cây rừng dể phát triển một cách thuận lợi
cần có các loài dộng vật. Các loài côn trùng, nhiều loài chim giúp cây rừng thụ phấn hoa;
nhiều loài chim, sóc, chồn, khỉ phát tán hạt  cây rừng. Ðộng vật dào bới làm xốp dất, cung
cấp nguồn phân bón quan trọng cho cây... Chất dộc da cam/dioxin dã giết chết cây rừng,
các dộng vật rừng bị mất noi cu trú và nguồn thức an dã chết hoặc di chuyển di dến noi
khác. Nhu dã nói ở trên, dộng vật có vai trò vô cùng quan trọng dối với sự phát triển của
các loài thực vật. Muốn phục hồi rừng dã bị chất dộc da cam/dioxin phá hủy thì phải bảo vệ
các dộng vật còn lại trong rừng.
Câu 64: Tại sao trong các khu rừng bị rải chất dộc da cam/dioxin, các loài thú nhu
nai, bò rừng, hoẵng, lợn rừng bị biến mất thì các loài thú an thịt lớn nhu hổ, báo cung
vắng bóng?
Các loài thú nhu nai, hoẵng, lợn rừng là thức an chính của các loài thú an thịt lớn nhu hổ,
báo. Chất dộc da cam/dioxin dã làm suy giảm số luợng các loài thú an thịt lớn nguyên nhân
là do các dộng vật là con mồi dã bị tuyệt chủng hoặc tồn tại với số luợng rất thấp không dủ
cung cấp thức an cho chúng sinh sôi và phát triển. Ðiều này dã từng xảy ra ở những vùng bị
ảnh huởng nặng nề của chất dộc da cam/dioxin nhu: vùng Mã Ðà (Ðồng Nai), dồi Sặc Ly
(Kon Turn), A Luới (Thừa Thiên-Huế). Ðiều dó thể hiện mối quan hệ giữa các chuỗi dinh
duỡng tự nhiên trong các hệ sinh thái.
Câu 65: Theo Chính quyền Mỹ thì chất dộc da cam/dioxin chỉ là chất diệt cỏ, tại sao
các quần thể dộng vật hoang dã lại bị chết?
Rừng là noi sinh sống và cung cấp thức an cho tất cả các loài dộng vật trong rừng. Rừng
càng phong phú thì các loài dộng vật càng nhiều, khi rừng bị suy thoái bởi chất dộc da
cam/dioxin thì dộng vật càng nghèo di. Mức dộ suy thoái càng cao thì số loài dộng vật càng
ít. Thực chất chất dộc da cam/dioxin không chỉ don thuần là chất diệt cỏ mà là chất dộc hóa
học hủy diệt hệ thực vật của rừng, mà thực vật lại là thức an cho nhiều loài dộng vật.
Câu 66: Dioxin có tồn luu trong dộng vật ờ những noi bị nhiễm chất dộc da
cam/dioxin không?
Nhu dã dề cập ở trên, dộng vật an các thức an có nhiễm dioxin sẽ không chết do hàm luợng
nhỏ, nhung nếu cứ an liên tục và nguồn nhiễm vẫn còn thì dioxin sẽ duợc tích tụ ngày càng
nhiều ở mô mỡ của dộng vật. Hiện nay các nhà khoa học dã phát hiện dioxin tồn tại trên
 
Trang 15
mức cho phép trong mỡ của cá, rùa, luon... ở những noi bị nhiễm ô nhiễm nặng chất dộc da
cam/dioxin (dặc biệt ở các các diểm nóng nhu ở ÐàNẳng, Biên Hòa, ASo).
Câu 67: Vi sinh vật và nấm có bị ảnh huởng bởi chật dộc da cam/dioxin không?
Vi sinh vật, trong dó có nấm bị ảnh huởng do tiếp xúc trực tiếp với chất dộc da cam/dioxin.
Các co thể vi sinh vật và nấm tuy dễ thích nghi với sự thay dổi của diều kiện sống hon các
co thể bậc cao, nhung khi luợng chất dộc da cam/dioxin trong dất lớn thì da số vi sinh vật
và nấm dều bị chết, số còn lại thích nghi dần và có loài dã bị dột biến, nếu chúng sử dụng
duợc nguồn duờng hay các nguồn cacbon khác có trong môi truờng dể sinh truởng và phát
triển thì chúng lại có khả nang phân hủy các chất dộc. Tuy nhiên chất dộc da cam/dioxin dã
làm giảm số luợng vi sinh vật dất, giảm sự da dạng về chủng loài. Nấm bị ảnh huởng nhiều
hon so với vi khuẩn vì chúng là co thể da bào.
Câu 68: Vi sinh vật dóng vai trò nhu thế nào dối vời hệ sinh thái bị rải chất dộc da
cam/dioxin ?
Vi sinh vật dóng vai trò rất quan trọng trong hệ sinh thái, số luợng và thành phần loài của
chúng là chỉ thị cho sự màu mỡ và dộ phì nhiêu của dất. Khi chất dộc da cam/dioxin tiếp
xúc với vi sinh vật dất và bùn dã làm số luợng vi sinh vật giảm rất lớn, thay dổi thành phần
loài kéo theo sự thay dổi sinh thái rừng. 
Câu 69: Trong các co quan của cá trắm cỏ, hàm luợng dioxin chứa trong gan là rất
cao, tiếp dến là mỡ, sau dến là trứng và thấp nhất là co. Kết qur nghiên cứu này có ý
nghia gì?
Dioxin là dộc tố sinh thái có hệ số dộc cao nhất, dặc biệt, dioxin có trong chất diệt cỏ dã
duợc sử dụng trong chiến tranh Việt Nam. An các thức an, dặc biệt là mỡ có chứa dioxin,
con nguời cung nhu dộng vật dều bị phoi nhiễm ở mức dộ khác nhau. Nếu an nhiều lần với
thời gian dài, dioxin tích luy dần trong co thể, nguời bị nhiễm có thể bị mắc nhiều loại bệnh
và có thể tử vong do bị bệnh. Cá trắm cỏ là loài cá nuôi. Phân tích các co quan của cá trắm
cỏ nuôi ở ao vùng A Luới gần dây cho thấy hàm luợng dioxin rất cao. Lần luợt từ cao dến
thấp là gan, mỡ, trứng và co. Nếu ta an co cá, ta sẽ bị ngộ dộc ít hon an các bộ phận còn lại.
Tốt nhất là ta không nên an cá trắm cỏ nuôi ở vùng thuộc diểm nóng.
Câu 70: Tại sao ngu dân không dánh bắt duợc cá to nữa sau khi ao, hồ, sông suối bị
rải chất dộc da cam/dioxin?
Các ao, hồ, sông suối khi bị rải chất dộc da cam/dioxin nặng nề, các sinh vật sống ở dó nói
chung và các loài cá nói riêng hoặc bị chết hoặc phải phát tán di noi khác.
Sau một số lần rải nguời dân không dánh bắt duợc cá to nữa mà chỉ còn cá nhỏ dó là do tác
dộng của chất dộc da cam/dioxin không phải là tác dộng trực tiếp do phoi nhiễm. Ðó là tác
dộng tích luy dioxin theo chuỗi thức an mà trong co thể cá cỡ lớn hàm luợng chất dộc cao
và bị chết.
Câu 71: Các nhà khoa học Canada và Việt Nam khi phân tích hàm luợng dioxin chứa
trong các co quan của loài cá trắm cỏ nuôi tại ao cá ở A Luới rất cao. Họ cho rằng
nguồn gốc của dioxin này là từ chắt dộc da cam/dioxin rải trong chiến tranh. Nhu vậy
có dúng không?
Ðúng. Khi phân tích hàm luợng dioxin chứa ở trong các co quan của loài cá trắm cỏ nuôi ở
A Luới và nuôi ở các noi khác, các nhà khoa học cho rằng nguồn gốc dioxin ở dây là từ
 
Trang 16
chất dộc da cam/dioxin rải trong chiến tranh xuống vùng này. Ở các noi khác cá không bị
nhiễm là do không bị rải. Dioxin có mặt ở lớp bùn dáy và bám vào các loài cỏ và rong làm
thức an. Cá trắm cỏ kiếm an ở lớp bùn dáy, an các loài cỏ và rong rêu nên dã nhiễm dộc
dioxin.
Cây 72: Tại sao loài cá cháo biển bị biến mất ở rừng ngập mặn cần Giờ vì bị rải chất
dộc da cam/dioxin?
Loài cá cháo biển là loài cá sống ở rừng ngập mặn miền Nam, nhất là ở rừng Cần Giờ thuộc
Thành phố Hồ Chí Minh. Chúng lấy rừng ngập mặn làm noi ở, noi kiếm an. Trong chiến
tranh, rừng Cần Giờ bị rải chất dộc da cam/dioxin rất nặng nề. Hầu nhu toàn bộ cây của
rừng ngập mặn ở dây dều bị hủy hoại. Các loài cá sống ở rừng ngập mặn dều bị chết hoặc
phải bỏ di sống ở noi khác trong dó có loài cá cháo biển. Gần dây, ngu dân ở vùng này dã
thấy lại chúng nhờ rừng ngập mặn dã duợc phục hồi.
Câu 73: Tại sao nói các dộng vật dáy (cá trê, luon, ốc, trai...) bị ảnh huởng nặng chất
dộc da cam/dioxin hon so với các dộng vật boi lội (cá mè,tôm, tép...)?
Mỗi loài dộng vật dều có phản ứng khác nhau dối với cùng một liều luợng chất dộc da
cam/dioxin. Mức dộ và thời gian phoi nhiễm cung có ảnh huởng khác nhau. Ao hồ khi bị
rải chất dộc da cam/dioxin các loài dộng vật sống ở dáy bị ảnh huởng nặng nề hon so với
các dộng vật boi lội là do các dặc trung trên. Ðộng vật sống ở dáy duong nhiên bị phoi
nhiễm liên tục vì dioxin tích luy chính ở tầng dáy và mức dộ cao hon ở tầng nuớc.
Câu 74: Các loài: cá, tôm, cua, ốc khi bị rải chất dộc da cam, loài nào sẽ bị chết truớc?
Sống trong cùng một vực nuớc, Cá, tôm là loài nhạy cảm dioxin sẽ chết truớc nếu phoi
nhiễm chất dộc da cam/dioxin; Cua, ốc là loài sẽ chết sau vì giới hạn chịu dựng của chúng
cao.
Các loài dộng vật thủy sinh, mỗi loài dều có giới hạn chịu dựng tác dộng của cùng một dộc
tố riêng.
Loài có giới hạn chịu dựng thấp là loài nhạy cảm, hàm luợng dộc tố thấp cung bị chết.
Câu 75: Có duợc nuôi cá, an cá ở các hồ ao có bùn nhiễm nặng dioxin hay không? Vì
sao?
Không duợc nuôi cá, an cá ở các hồ ao có bùn nhiễm dioxin nặng, vì cá thuờng kiếm thức
an trong lớp bùn, nhu vậy dioxin trong bùn sẽ theo vào co thể cá và tích tụ trong cá. Con
nguời an phải các loại cá này sẽ bị nhiễm dioxin.
Câu 76: Các loài rong nuớc, tảo, bèo... sẽ phản ứng thế nào nếu bị rải chất dộc da
cam/dioxin?
Giống các thực vật sống trên cạn, các thực vật thủy sinh nhu các loài rong nuớc, tảo, bèo...
nếu bị rải chất dộc da cam/dioxin cung sẽ bị chết.
Tùy theo noi sông, các loài bèo sông trôi nổi trên mặt nuớc do bị phoi nhiễm trực tiếp sẽ
chết truớc, các loài tảo, rong nuớc... sống trong nuớc nên chết sau.
Câu 77: Có nên trồng cây luong thực, hoa màu tại những vùng chua tẩy dộc hết
không? Tại sao?
 
Trang 17
Ðộ tồn luu của chất dộc trong môi truờng thuộc phạm vi những vùng bị phun rải hiện nay
dã ở mức cho phép có thể tiến hành sản xuất nông nghiệp bình thuờng.
Hiện nay, tại các sân bay quân sự cu, noi tập kết của kho tàng chứa chất dộc da cam/dioxin,
dua lên máy bay di phun rải và rửa máy bay sau khi phun rải dộ tồn luu còn cao và rất cao
(từ vài chục nghìn ppt dến vài tram nghìn ppt, thậm chí có những mẫu lên tới hàng triệu
ppt). Tồn luu dioxin trong dất có mức >1000 ppt thì phải xử lý, tẩy dộc truớc khi trồng cây.
Câu 78: Những sản phẩm nông nghiệp nhu gạo, ngô, sắn, chè, cà phê... có bị nhiễm
dioxin tại những vùng bị rải chất dộc không?
Các sản phẩm nộng nghiệp nhu lúa, ngô, sắn, chè, cà phê... bị nhiễm chất diệt cỏ chứa
dioxin ngay sau khi phun rải.
Còn sau nhiều nam các cây luong thực và công nghiệp trồng trên các diện tích bị nhiễm
chất dộc da cam/dioxin không bị nhiễm dioxin vì bộ rễ của các cây trên không có khả nang
“hút” dioxin. Hiện nay chỉ có một số loài thực vật nhu cây bí dỏ, cây sukini (gọi là bí ngồi)
ngọn của các loại cây này có khả nang tích tụ dioxin khá tốt. Cà rốt cung là loại “hút”
dioxin nhung ở mức dộ thấp hon. Tuy nhiên trong thân già và quả bí không có dioxin.
Chính vì vậy mà hai loài cây này có thể sử dụng dể xử lý dất nhiễm dioxin hay DDT và các
chất dộc tuong tự khác.
Câu 79: Chất dộc da cam/dioxin có ảnh huởng dến các loài dộng vật nuôi nhu: trâu,
bò, lợn, gà, vịt không?
Có. Gia súc, gia cầm sẽ bị chết nếu bị nhiễm trực tiếp chất dộc da cam/dioxin hoặc an phải
thức an nhiễm chất dộc da cam/dioxin. 
III/ ẢNH HUỞNG CỦA CHẤT ÐỘC DA CAM/DIOXIN LÊN CON NGUỜI
Câu 80: Phoi nhiễm chất dộc da cam/dioxin là gì?
Phoi nhiễm chất dộc da cam/dioxin là sự tiếp xúc với loại chất dộc này. Sự tiếp xúc này có
thể là tiếp xúc trực tiếp do bị rải trực tiếp trong thời kỳ chiến tranh hoặc do tiếp xúc trực
tiếp với dioxin ở vùng có tồn luu dioxin cao trong môi truờng. Cung có thể sự tiếp xúc là
gián tiếp thông qua con duờng qua an uống. 
Phoi nhiễm trực tiếp là tiếp xúc trực tiếp, phoi nhiễm gián tiếp là tiếp xúc gián tiếp.
Câu 81: Thế nào là nhiễm dộc dioxin cấp tính?
Là loại nhiễm dộc xảy ra do phoi nhiễm cấp tính với liều luợng cao dioxin trong thời gian
ngắn (duới 14 ngày) và gây hậu qủa nghiêm trọng cho sức khỏe.
Câu 82: Thế nào là nhiễm dộc dioxin mạn tính?
Nhiễm dộc mạn tính là loại nhiễm dộc xảy ra do phoi nhiễm dioxin với liều luợng thấp, xảy
ra thuờng xuyên, trong thời gian dài (trên 365 ngày). Ảnh huởng lâu dài dến sức khỏe và
khó nhận biết các biểu hiện nhiễm dộc.
Câu 83: Làm thế nào dể nhận biết duợc nguời bị nhiễm dộc dioxin ?
Nhận biết nguời bị nhiễm dioxin là một việc hết sức khó khan, phức tạp và tốn kém. Bằng
sự kết hợp nghiên cứu dịch tễ học cộng dồng, phân tích hàm luợng dioxin trong máu hay
mỡ, trong sữa mẹ, nghiên cứu dặc diểm môi truờng, dặc diểm co thể và những nghiên cứu
 
Trang 18
chuyên môn khác mới có thể dánh giá duợc khả nang bị nhiễm dioxin của nguời. Công việc
này phải do các co quan chuyên môn trình dộ cao tiến hành với chi phí rất lớn.
Câu 84: Ai duợc coi là nạn nhân chất dộc da cam/dioxin?
Nạn nhân chất dộc da cam/dioxin là những nguời phoi nhiễm với chất dộc da cam/dioxin,
có các biểu hiện bệnh lý hoặc có hậu quả trên các thế hệ sau liên quan dến sự phoi nhiễm
dioxin.
Câu 85: Nguời bị phoi nhiễm và nguời là nạn nhân chất dộc da cam/dioxin khác nhau
nhu thế nào?
Nguời bị phoi nhiễm với chất dộc da cam/dioxin là nguời không có biểu hiện bệnh lý liên
quan và không gây hậu quả cho các thế hệ sau.
Nguời là nạn nhân là nguời bị phoi nhiễm với chất dộc da cam/dioxin có biểu hiện bệnh lý
liên quan hoặc gây hậu quả cho các thế hệ sau.
Câu 86: Trẻ em có dễ bị nhiễm dộc dioxin hon nguời lớn không? Tại sao?
Trẻ em rất nhạy cảm với các hóa chất dộc hại so với nguời lớn, dễ bị bệnh hon so với nguời
lớn, nghia là nồng dộ dioxin huyết thanh gây bệnh thấp hon nồng dộ gây bệnh ở nguời lớn.
Khả nang bị tổn thuong thuờng phụ thuộc vào giai doạn phát triển của co thể. Trẻ em bị
phoi nhiễm dioxin thuờng dễ bị các bệnh sau dây: Ban Chlor; bệnh lý hệ thống thần kinh
ngoại biên; một số bệnh ung thu; rối loạn hệ thống miễn dịch; rối loạn phát triển hệ sinh
dục gây rối loạn chức nang sinh sản.
Câu 87: Tiêu chí xác dịnh nạn nhân chất dộc da cam/dioxin là gì?
Tiêu chí xác dịnh nạn nhân chất dộc da cam/dioxin là một vấn dề phức tạp. Hiện nay thống
nhất chấp nhận nhu sau:
- Tiêu chí tiếp xúc (phoi nhiễm) là tiêu chí bắt buộc phải có.
Tiêu chí dối với sức khoẻ là:
- Bị một trong những bệnh dã duợc thế giới công nhận (13 bệnh) là do dioxin gây ra. Bộ Y
tế Việt Nam dề xuất 17 nhóm bệnh chính.
- Danh mục bệnh lý do dioxin gây ra vẫn dang duợc tiếp tục bổ xung.
Câu 88: Liều an toàn dioxin dối với nguời là bao nhiêu?
Tổ chức Y tể thế giới (WHO) dua ra mức từ 1 - 4 pg TCDD/kg thể trọng/ngày và khuyến
cáo nên áp dụng 1 pg TCDD/kg thề trọng/ngày dể dảm bảo thực sự an toàn.
Câu 89: Dị tật bẩm sinh là gì?
Dị tật bẩm sinh là một dạng của bất thuờng bẩm sinh và còn duợc gọi là dị dạng bẩm sinh
(congenital malformation), sau dây thống nhất dùng từ dị tật bẩm sinh.
Dị tật bẩm sinh là những bất thuờng về hình thái, có thể lớn hoặc nhỏ, có thể biểu hiện
ngay trong quá trình phát triển phôi thai, ngay từ khi mới sinh ra, hoặc biểu hiện ở giai doạn
muộn hon nhung dã có nguyên nhân ngay từ truớc khi sinh.
Có thể gặp các dị tật bẩm sinh nhu tật ống thần kinh, tật thừa ngón bầm sinh, tật của dầu
mặt cổ, tật của hệ sinh dục...
 
Trang 19
Câu 90: Dioxin có thể tác dộng và gây nên những biến dổi bất thuờng gì dối với hệ
thống di truyền ?
Những tác dộng của dioxin dối với hệ thống di truyền còn nhiều tranh cãi và chua có duợc
những kết quả thống nhất của các nhà khoa học. Tuy nhiên, một số nghiên cứu của các nhà
khoa học trên thế giới và Việt Nam cung dã cho thấy tác dộng của dioxin gây nên một số
biến dổi bất thuờng dối với hệ thống di truyền là những dột biến nhiễm sắc thể và dột biết
gen. 
Câu 91: Những phụ nữ sống ở “diểm nóng” hoặc con cháu các cựu chiến binh dã
chiến dấu ở miền Nam (vùng bị rải chất dộc da cam/dioxin) khi có thai cần duợc tu
vấn di truyền và khám sức khỏe nhu thế nào?
Những phụ nữ thuộc các dối tuợng trên có nguy co cao bị ảnh hứởng bởi sự phoi nhiễm
dioxin. Nếu có thai sẽ dễ bị các tai biến sinh sản nhu sảy thai, thai chết luu, dẻ non, quái
thai, con dị tật bẩm sinh. Do dó họ cần phải duợc tu vẩn di truyền truớc khi muốn có thai;
khi có thai cần duợc khám sức khỏe chẩn doán truớc sinh dể giảm thiểu các tai biến sinh
sản và dị tật bẩm sinh.
Câu 92: Mục dích của tu vấn di truyền dối với nạn nhân chất dộc da cam/dioxin là gì?
Mục dích của tu vấn di truyền dối với nạn nhân chất dộc da cam/dioxin là dể hiểu rõ những
bất thuờng sinh sản có thể xảy khi mang thai nhằm giảm thiểu các tai biến sinh sản và dị tật
bẩm sinh.
Ðối tuợng cần tu vấn di truyền là:
- Những nguời dã duợc xác dịnh có phoi nhiễm chất dộc da cam/dioxin;
- Con cháu các nạn nhân chất dộc da cam/dioxin;
- Ðặc biệt dối với những nạn nhân trong tiền sử dã có những bất thuờng sinh sản.
Câu 93: Mục dích chẩn doán truớc sinh - Ðối tuợng nào cần chẩn doán truớc sinh ?
Mục dích của chẩn doán truớc sinh là phát hiện sớm các bệnh, tật di truyền của thai nhi.
Qua dó dề ra những giải pháp xử lý kịp thời giúp gia dình lựa chọn biện pháp thích hợp
nhằm hạn chế sự ra dời những dứa trẻ bị khuyết tật, góp phần thực hiện uu sinh học cho nòi
giống.
Ðối tuợng cần chẩn doán truớc sinh là những bà mẹ mang thai dã xác dịnh có nguy co cao
sinh con dị tật:
- Những bà mẹ mang thai = 35 tuổi;
- Những nguời dã duợc xác dịnh có phoi nhiễm chất dộc da cam/dioxin;
- Con cháu các nạn nhân chất dộc da cam/dioxin;
- Ðặc biệt dối với những nạn nhân trong tiền sử dã có những bất thuờng sinh sản;
Câu 94: Siêu âm có thể phát hiện duợc tất cả các dị tật của thai nhi không? Những
loại dị tật nào có thể phát hiện duợc?
Siêu âm là một phuong pháp chẩn doán truớc sinh một số dị dạng thai nhi không xâm phạm
và an toàn. Siêu âm không thể phát hiện duợc tất cả các dị tật của thai nhi. Siêu âm chỉ có
 
Trang 20
thể phát hiện duợc một số dị tật về hình thái của thai nhi. Những dị tật không biểu hiện ra
hình thái siêu âm khó phát hiện.
Siêu âm có thể phát hiện những dị tật sau: ở 3 tháng dầu vào tuần từ 11 -13 có thể phát hiện
duợc hội chứng Down, ở tuần từ 15 -18 có thể phát hiện duợc một số dị tật sau: Các dị tật
vùng dầu (não không phân chia...); vùng mặt (sứt môi, hở hàm ếch...); vùng cột sống (nứt
dốt sống...); vùng ngực (tim, phổi...); vùng bụng (dạ dày, bàng quang...); tay, chân (dính
ngón, thừa ngón...).
Câu 95: Miễn dịch tự nhiên là gì? Miễn dịch dặc hiệu là gì?
Miễn dịch tự nhiên là loại miễn dịch không dặc hiệu, là khả nang tự bảo vệ sẵn có và mang
tính di truyền trong các cá thể cùng một loài. Nó có sẵn từ lúc mới sinh, không dòi hỏi phải
có sự tiếp xúc truớc của co thể với các kháng nguyên lạ dó. Ðối với các kháng nguyên khác
nhau, miễn dịch tự nhiên có dáp ứng gần nhu nhau. Có thể sau các dáp ứng của miễn dịch
tự nhiên, vật lạ bị loại bỏ hoàn toàn, co thể không mắc bệnh.
Hệ miễn dịch tự nhiên bao gồm các tổ chức sau dây:
- Da và niêm mạc gây cản trở co học, hóa học... ngan cách co thể với ngoại môi.
- Da có các acid, chất nhày của niêm mạc, dịch tiết của các tuyến sữa, nuớc mắt, nuớc bọt
nuớc mui...
- Huyết thanh có chứa bổ thể, interferon...
-Bạch cầu máu.

Miễn dịch dặc hiệu là dáp ứng miễn dịch thu duợc xảy ra khi co thể dã tiếp xúc với kháng
nguyên. Sự tiếp xúc này có thể ngẫu nhiên do bị bệnh hay chủ dộng dua vào co thể (nhu
khi tiêm chủng vacxin, hay khi diều trị bằng kháng thể dặc hiệu, hay duợc mẹ truyền kháng
thể cho phôi qua rau thai, qua sữa cho con bú).
Ðáp ứng miễn dịch dặc hiệu có trí nhớ miễn dịch nghia là khi tiếp xúc với kháng nguyên
dặc hiệu vào các lần sau thì dáp ứng miễn dịch sẽ nhanh hon và mạnh hon (áp dụng trong
tiêm chủng nhắc lại).
Câu 96: Nhiệm vụ của hệ thống miễn dịch trong co thể là gì?
Hệ thống miễn dịch trong co thể có các nhiệm vụ sau dây:
- Nhận biết và xử lý kháng nguyên lạ, giới thiệu (trình diện) kháng nguyên tế bào miễn dịch
dể thực hiện dáp ứng miễn dịch tự nhiên hay miễn dịch dặc hiệu.
- Ðồng thời sự tiếp xúc kháng nguyên lạ còn tạo ra các quần thể tế bào có trí nhớ miễn dịch
luu giữ lại trong co thể, sẵn sàng cho các dáp ứng dặc hiệu ở các lần sau duợc nhanh hon,
mạnh hon dể tiêu diệt yếu tố gây bệnh.
- Chức nang miễn dịch ở nguời giảm theo tuổi. Lý do suy giảm miễn dịch ở nguời già là do
teo tuyến ức, xo hóa tủy xuong, có thể kèm theo nguyên nhân suy dinh duỡng ở nguời cao
tuổi.
Câu 97: Khi hệ thống miễn dịch bị thuong tổn, nguời ta dễ mắc các bệnh gì?
 
Trang 21
Khi hệ miễn dịch bị thuong tổn, nguời ta dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn, nhiễm vi rút, ký
sinh trùng và hay bị tái phát dai dẳng, cung có thể tang nguy co bị một số bệnh ung thu.
Thuong tổn hệ miễn dịch có thể làm giảm tuổi thọ.
Câu 98: Có thể so bộ dánh giá thuong tổn hệ miễn dịch bằng các xét nghiệm máu
không?
Thuong tổn hệ miễn dịch có thể so bộ dánh giá bằng các xét nghiệm máu ở các co sở
chuyên khoa. 
Câu 99: Dioxin có thể tác dộng và gây nên những biến dổi bất thuờng gì dối với hệ
thống miễn dịch?
Dioxin có thể gây teo tuyến ức, thoái hóa tủy xuong và mô limphô, do dó gây suy gi ảm
miễn dịch. Khả nang chống virut, vi khuẩn, ký sinh trùng, phòng chống ung thu dều giảm.
Trẻ so sinh, trẻ em bị phoi nhiễm dioxin dễ bị thuong tổn hệ miễn dịch hon nguời lớn.
Câu 100: Có biện pháp nào dể phục hồi các thuong tổn hệ miễn dịch khi bị nhiễm dộc
dioxin không?
Chua có biện pháp phục hồi thuong tổn hệ miễn dịch khi bị nhiễm dộc dioxin một cách
chính thức.
Thông thuờng nguời ta dùng nhiều biện pháp dể thải dộc nếu dioxin còn tồn luu trong co
thể, cắt nguồn phoi nhiễm, hoặc tãng cuờng miễn dịch bằng các thảo duợc, dộng vật (theo
Y học cổ truyền Việt Nam) hay dùng tân duợc (nhung phải có chỉ dịnh của thầy thuốc).
Câu 101: Dioxin tồn luu trong co thể nguời bao nhiêu nam và tích luỹ ở noi nào nhiều
nhất?
Dioxin có tính bền vững rất cao, rất ít bị phân hủy và chuyển hóa trong co thể. Do dó
dioxin tồn luu rất lâu, trung bình thời gian bán hủy trong co thể là 7 - 8 nam. Noi tích luy
nhiều nhất là ở các co quan, tổ chức có nhiều thành phần mỡ nhu mô mỡ, gan, não, máu,
sữa... Do dó không nên an phần mỡ của các thịt dộng vật nghi nhiễm dioxin.
Câu 102: Dioxin có thể chuyển hoá trong co thể dể giải dộc không?
Nguời ta chua hiểu rõ về chuyển hóa dioxin ở nguời. Có nhiều khả nang sự chuyển hóa
dioxin không có vai trò quan trọng trong việc dào thải dioxin ra khỏi co thể. cần chú ý rằng
sự phân hủy dioxin trong co thể xảy ra rất chậm. Các sản phẩm phân hủy của dioxin ít gây
dộc hon bản thân dioxin. Thời gian trung bình dể co thể dào thải một nửa luợng dioxin dao
dộng từ 7 dến 8 nam (có thể 12 nam). Dioxin bị dào thải khỏi co thể chủ yếu qua phân. Rất
ít dioxin bị dào thải qua nuớc tiểu. Dioxin có thể dào thải qua sữa các bà mẹ cho con bú. 
Câu 103: Tác dụng toàn thân trên nguời của dioxin nhu thế nào?
Dioxin có tác dụng dộc dối với hầu hết các co quan trong co thể, nhung chủ yếu là gây các
bệnh trên co quan hô hấp, trên co quan tuần hoàn, trên một số bệnh lý gan, trên co quan nội
tiết. Ðặc biệt trên da thuờng có ban Chlor, dày sừng, mụn trứng cá, tang sắc tố và rậm lông.
Dioxin còn gây dộc với hệ miễn dịch, hệ thần kinh và hệ sinh sản.
Câu 104: Dioxin có phải là chất gây ung thu ở nguời không?
Theo phân loại của Tổ chức Nghiên cứu Ung thu quốc tế (IARC), trong các dồng phân của
dioxin thì 2,3,7,8TCDD (dioxin) là chất dộc nhất, là tác nhân gây ung thu dối với nguời.
 
Trang 22
Câu 105: Ngoài tác dộng gây ung thu, dioxin còn gây ra những tác hại nào khác?
Không chỉ là tác nhân gây ung thu, dioxin còn gây suy giảm miễn dịch, tai biến sinh sản,
rối loạn phát triển và nhiều tác hại khác dối với con nguời.
Câu 106: Có bệnh do dioxin gây ra không?
Có thể trả lời chắc chắn là có những bệnh do dioxin gây ra. Ngoài ra, dioxin còn tạo diều
kiện cho nhiều bệnh khác phát sinh trên co thể nguời bị phoi nhiễm dioxin.
Câu 107: Những bệnh nào duợc xác dịnh chắc chắn có liên quan chặt chẽ vói dioxin?
Ðến nay các nhà khoa học trên thế giới dã xác dịnh có 5 loại bệnh có liên quan chắc chắn
với sự phoi nhiễm dioxin:
- Ung thu phần mềm (SoftTissue Sarcoma);
- U Lymphoma ác tính Hodgkin (Lympho Hodgkin);
- U Lymphoma áctính không Hodgkin (Lympho non Hodgkin);
- Bệnh chứng cá do Clo (chloracne);
- Bệnh Leucose dòng Lympho mạn tính (Chronic Lympholeucose).
Câu 108: Những bệnh nào duợc xác dịnh có liên quan với dioxin?
Những bệnh duợc xác dịnh có liên quan tới dioxin là:
- Ung thu duờng hô hấp (ung thu thanh quản, ung thu phổi, ung thu khí phế quản);
- Ung thu tiền liệt tuyến;
- Bệnh dau tuỷxuong (Multiple myeloma);
- Bệnh nứt gai dốt sống (Spina Bifida);
- Bệnh da do rối loạn chuyển hoá Porphyrin (Porphyria cutanea tarda);
- Rối loạn thần kinh ngoại biên;
-Bệnh dái duờng;
- Các bất thuờng sinh sản;
- Các dị dạng bẩm sinh;
- Ung thu gan nguyên phát;
- Bệnh rối loạn tâm thần.
Câu 109: Tại sao các nạn nhân chất dộc da cam/dioxin thuờng bị dồng thời nhiều
bệnh ?
Dioxin là chất dộc nguy hiểm vì dộc tính rất cao và bền vững trong co thể gây suy giảm hệ
thống miễn dịch, rối loạn hệ nội tiết, rối loạn chuyển hóa, tồn thuong vật chất di truyền...
Do dó, dioxin gây ra nhiều bệnh dồng thời trên nạn nhân. 
Câu 110: Trong các chất dộc hóa học Mỹ dã sử dụng ở Việt Nam, chất nào nguy hiểm
nhất vời sức khoẻ con nguời?
Chất dộc da cam/dioxin là một hỗn hợp của 2,4-D và 2,4,5-T. Chất diệt cỏ 2,4,5-T là một
hợp chất hữu co có chứa Clo, chất này có trong chất da cam và cả trong chất tím, chất xanh,
 
Trang 23
chất hồng. Trong chất 2,4,5-T xuất hiện một sản phẩm phụ là dioxin (2,3,7,8-TCDD).
Dioxin là chất dộc nhất dối với sức khỏe con nguời.
Câu 111: Dioxin có thể tác dộng và gây nên những biến dổi bắt thuờng gì dối với hệ
thống tạo máu?
Cho dến nay, hầu hết các tác giả trong và ngoài nuớc dều dua ra các bằng chứng cho thấy
dioxin là nguyên nhân gây ra nhiều bất thuờng bệnh lý của máu và hệ thống tạo máu.
Những bệnh máu sau dây dã duợc xác dịnh là có bằng chứng liên quan chắc chắn với phoi
nhiễm dioxin, dó là:
- U Lymphoma ác tính Hodgkin (Lympho Hodgkin);
- U Lymphoma ác tính không Hodgkin (Lympho non Hodgkin);
- Bệnh Leucose dòng Lympho mãn tính (Chronic Lympholeucose);
- Và Bệnh porphyrin niệu duợc xác dịnh có liên quan tới phoi nhiễm dioxin.
Câu 112: Dioxin có thể tác dộng và gây nên những biến dổi bất thuờng gì dối với hệ
thống hoá sinh máu?
Các nghiên cứu về co chế tác dộng gây dộc của dioxin dối với tế bào dã cho thấy dioxin
ảnh huởng dến hầu hết các chuyển hoá hoá sinh. Dioxin có tác dụng kích thích sự tổng hợp
các enzym chuyển hóa thuốc và các chất dị sinh. Do dó, dioxin có thể làm biến dổi nhiều
chỉ tiêu hóa sinh máu và gây nên các rối loạn bệnh lý.
Câu 113: Dioxin xâm nhập vào co thể nguời bằng những con duờng nào?
Dioxin xâm nhập vào co thể nguời qua hít thở không khí, uống nuớc, an các loại thực
phẩm, hoặc tiếp xúc qua da, nhung chủ yếu là qua chuỗi thực phẩm.
Tại những vùng bị ô nhiễm, dioxin có trong dất, bùn, trầm tích và cung có thể có ở phần củ,
rễ, thân của các loài cây và trong một số dộng vật sống trong các ao hồ bị nhiễm dioxin. Từ
dó, dioxin có thể thâm nhập vào co thể nguời sống trong vùng bị ô nhiễm.
 
 
Trang 24
Câu 114: Trong co thể dộng vật và nguời, dioxin tích tụ ở những bộ phận nào? Bị dào
thải bằng con duờng nào?
Không phụ thuộc vào con duờng xâm nhập vào co thể dộng vật và nguời, dioxin tích tụ chủ
yếu trong mỡ và gan, nguời càng béo, dioxin tích tụ càng nhiều.
Dioxin bị dào thải chủ yếu qua quá trình chuyển hóa ở gan - mật, qua phân và một phần
nhỏ qua tiểu. Song các quá trình thải loại này xảy ra rất chậm. Ðối với nguời mẹ bị phoi
nhiễm, cần chú ý là: dioxin thải loại qua sữa mẹ, nhung lại gây nhiễm dộc cho con.
Câu 115: Ngày nay nhân dân sống ở các vùng tồn luu chất dộc da cam/dioxin (“diểm
nóng”) có nguy co bị nhiễm dộc không ? Nếu bị thì dioxin vào co thể qua những
duờng nào?
Ở các “diểm nóng” hiện nay còn tồn luu một luợng lớn dioxin trong dất canh tác, trong các
ao hồ, từ dó nhiễm vào các nguồn thực phẩm là các thủy sinh vật, thực vật rau củ, thủy
cầm, gia cầm gia súc... Từ chuỗi thực phẩm này xâm nhập vào co thể qua an uống gọi là
nhiễm dộc gián tiếp hoặc tiếp xúc trực tiếp qua da từ môi truờng bị ô nhiễm.
Câu 116: Bà mẹ bị nhiễm dioxin sẽ lây nhiễm sang con nhu thế nào?
Khi bà mẹ bị nhiễm dioxin, nếu có thai thì dioxin sẽ qua nhau thai vào thai nhi và qua sữa
mẹ khi con bú gây nhiễm dộc cho con.
Câu 117: Các loại thủy sinh (cá, tôm, cua, ốc, luon, trạch.,.) từ các ao hồ ở các “diểm
nóng” là nguồn thực phẩm nguy hiểm, tại sao?
Dioxin là chất rất bền vững trong môi truờng, duợc nuớc mua di chuyển xuống ao hồ, tích
tụ ở trong lớp bùn và trầm tích, từ dó nhiễm vào các thủy sinh vật (dặc biệt là cá, tôm, cua,
ốc, trạch..) trở thành nguồn thực phẩm nguy hiểm với con nguời.
Câu 118: Dân cu sống ở quanh các “diểm nóng” có bị ảnh huởng dến sức khỏe
không? Chúng ta dã có những biện pháp gì dể giảm thiểu các ảnh huởng dó?
Dân cu sống ở quanh các “diểm nóng” rất dễ bị ảnh huởng dến sức khỏe.
Chúng ta dã có nhiều biện pháp nhằm giảm thiểu các ảnh huởng dó nhu: những biện pháp
ngan chặn lan tỏa dioxin từ các “diểm nóng”, giáo dục truyền thông khuyến cáo nhân dân
tránh tiếp xúc phoi nhiễm, 
Câu 119: Có những biện pháp gì dể cham sóc sức khỏe cho những nạn nhân chất dộc
da cam/dioxin hiện dang duợc áp dựng ờ Việt Nam?
Những biện pháp chủ yếu dể cham sóc sức khỏe cho các nạn nhân chất dộc da cam/dioxin
dã và dang duợc áp dụng bao gồm: 
- Các giải pháp làm tang nhanh quá trình phân hủy và dào thải dioxin ra khỏi co thể, làm
giảm nồng dộ dioxin trong co thể;
- Áp dụng một số bài thuốc y học cổ truyền dể tang cuờng sức khỏe, sức dề kháng, tang khả
nang dáp ứng miễn dịch;
- Ðã xây dựng một số làng Hòa Bình Hữu Nghị dể cham sóc sức khỏe cho những trẻ bị dị
tật bầm sinh, là con cháu các nạn nhân chất dộc da cam/dioxin;
- Ðã thành lập các quỹ chất dộc da cam/dioxin, quỹ vì nguời nghèo, quỹ tình thuong... dể
hỗ trợ cho các nạn nhân dioxin;
 
Trang 25
- Chính phủ dã có chính sách hỗ trợ cho các nạn nhân chất dộc da cam/dioxin bằng các
khoản tiền trợ cấp hàng tháng, bằng việc cấp thẻ bảo hiểm y tế dể khám chữa bệnh, và bằng
nhiều chuong trình khác phối hợp nhu chuong trình xoá dói giảm nghèo, chuong trình làm
dịu nỗi dau da cam...;
- Giáo dục cộng dồng nâng cao hiểu biết, thái dộ, thực hành phòng chống phoi nhiễm
dioxin từ “diểm nóng”, huy dộng sự giúp dỡ của cộng dồng dối với cầc nạn nhân chất dộc
da cam/dioxin.
Câu 120: Những giải pháp don giản nhất loại trừ dioxin khỏi co thể con nguời?
Giải pháp don giản nhất dể loại trừ dioxin ra khỏi co thể nguời là:
- Ðẩy mạnh việc thải các chất chuyển hoá dioxin ra khỏi co thể bằng các biện pháp: tang
tiết mồ hôi, lợi tiểu, nhuận tràng,...
- Ðiều chỉnh chế dộ an uống dể giảm luợng mỡ típh luy trong co thể./.
HẾT